Ver la fonte de Georges Louis Leclerc

{{persona}}
[[Ficheru:GLBuffon.jpg|255px|thumb|Estatua de Buffon nel [[Jardin des Plantes de París]].]]
'''Georges Louis Leclerc, conde de Buffon''' {{nym}} foi un [[naturalista]], [[botánicu]], [[matemática|matemáticu]], [[Bioloxía|biólogu]], [[Cosmoloxía|cosmólogu]] y [[escritor]] [[Francia|francés]].

Buffon pretendió compendiar tol saber humano sobre'l mundu natural na so obra en 44 volúmenes ''[[Histoire naturelle]]''. El so enfoque influyó na ''[[L'Encyclopédie|Enciclopedia]]'' de [[Denis Diderot|Diderot]] y el so idees tamién la fixeron sobre les siguientes xeneraciones de naturalistes y en particular sobre [[Jean-Baptiste Lamarck|Lamarck]], [[Georges Cuvier|Cuvier]] y [[Charles Darwin|Darwin]].

== Biografía académica ==
Nació nel castiellu de Montbard, en 1707, nuna familia de ricos y altos funcionarios. N'estudiando nel colexu de xesuites de [[Dijon]], llicencióse en Derechu en 1726. Prefiriendo les ciencies, pa descontentu de la so familia, partió pa estudiar matemátiques y botánica en [[Angers]] (1728). Ellí lleó amás a [[Sir Isaac Newton|Newton]] y siguió cursos de Medicina, pero, asesinando en duelu a un mozu oficial croata, viose obligáu a abandonar la universidá y abellugase en Dijon y en [[Nantes]], onde volvió atopar a [[Evelyn Pierrepont, Duque de Kingston]], un mozu aristócrata inglés que percorría Europa como viaxe de llicenciatura xunto a la so preceptor [[Nathaniel Hickman]]; entabló una estrecha amistá con él y decidió siguilos nel so periplu, que los llevó a [[La Rochelle]], [[Burdeos]], [[Toulouse]], [[Béziers]] y [[Montpellier]] y depués a Italia por [[Turín]], [[Milán]], [[Xénova]], [[Florencia]] y [[Roma]], aprovechando p'atropar llibros y teoríes matemátiques. De vuelta, foi escoyíu miembru de l'[[Academia de Ciencies Francesa]] con solu 27 años y depués Guardián de los Xardinos Reales (más tarde ''[[Jardin des Plantes de París|Jardin des Plantes]]'') en [[París]] dende [[1739]]. Entós, cuntando trenta y dos años, pidióse-y que fixera una descripción metódica de les coleiciones calteníes nel gabinete real, lo qu'impulsó la so dedicación a la Historia Natural mientres los cuarenta y nueve años siguientes que-y quedaben de vida, distribuyendo'l so tiempu ente París y Montbard. Mientres esti periodu tresformó los xardinos reales nun muséu y centru d'investigación, ampliando considerablemente'l parque cola inclusión de numberoses plantes y árboles procedentes de tol mundu. En [[1773]] foi-y otorgáu'l títulu de Conde de Buffon. Morrió en París en [[1788]].

== Obra ==
La obra más célebre de Buffon ye la so ''Historia natural, xeneral y particular'' (''L’Histoire Naturelle, générale et particulière, avec la description du Cabinet du Roi'', 1749-1788) presentada en 36 volúmenes con 8 volúmenes adicionales publicaos a la so muerte (por [[Bernard Germain Etienne de la Ville, Conde de Lacepede|Lacepede]]). Esta obra engloba la conocencia del mundu natural hasta la fecha, escluyendo les plantes, los inseutos, los pexes y los moluscos. Les descripciones d'animales nun fueron probablemente escrites por él, una y bones eses descripciones aburrir y confiar de cutiu a los sos collaboradores: acutar pa sigo les grandes visiones de conxuntu y les hipótesis alrodiu de la estructura del mundu y de la organización gradual y los tresformamientos socesivos de la materia inanimao o viviente. El verdaderu Buffon tien de buscase nes ''Dómines de la Naturaleza''.<ref>''Cf.'' G. Lanson y P. Truffau, ''Historia de la lliteratura francesa'', Barcelona: Lábor S. A., 1956, p. 388.</ref>

=== Xeoloxía ===
Buffon espunxo les sos idees sobre Xeoloxía en ''Historia y teoría de la tierra'', publicada en 1744, un tratáu que venía constituyir el principiu del so ''Historia natural''. Esti discursu, non bien estensu, va siguíu de ''Pruebes'' distribuyíes en diecinueve artículos que constitúin una especie d'espediente xustificativu, una y bones Buffon estrema ente ''teoría'' (historia onde solo figuren fechos demostraos y debidamente comprobaos) y ''sistema'' (hipótesis incomprobable alrodiu de los oríxenes). Él pretende escribir solamente teoría. Tocantes a materia xeolóxico, el desorde de la tierra ye solo aparente, una y bones la tierra depositar en forma d'estratos; atribúi esta [[estratificación]] a la obra de l'agua, tantu la del mar como la del cielu, que, per mediu de la [[erosión]], desfai l'orde estratificado pel agua marina. Esta esplicación, qu'atribúi los cambeos del paisaxe a la obra esclusiva de l'agua, ye llamada ''[[neptunismu]]''. Pero a partir de 1745, fecha en que ta datada la primera de les ''Pruebes'', añade a esta esplicación la formación pol fueu, hipótesis llamada ''vulcaniana'' o [[vulcanismu]]. Más tarde reconoció que'l fueu yera l'axente principal de les tresformaciones xeolóxiques y desenvolvió magníficamente esa hipótesis nes sos ''Époques de la Nature'' (1778).

=== les époques de la Nature ===
Cuando Buffon publicó ''Les époques de la Nature'' (1778) cuntaba yá setenta y un años, polo que constitúi'l so testamentu intelectual y una síntesis de tolos sos trabayos. Na introducción afirma que quier anotar los cambeos socesivos de la Naturaleza. Establez siete époques según los fechos, los monumentos y les tradiciones:

* Na primera, la materia del globu topábase dilida pol fueu y la Tierra adquiría la so forma, alzar nel [[Ecuador]] y esnachábase polos polos pola mor del [[movimientu de rotación]].
* Na segunda, la materia topábase consolidada yá formando grandes mases de materies vitrescibles.
* Na tercera, el mar, que cubría la tierra anguaño habitada, alimentaba a los animales provistos de concha o [[moluscu|moluscos]], que los sos réfugos formaron les sustancies caliares.
* Na cuarta produció la retirada de los mares que cubríen los continentes.
* Na quinta, los elefantes, hipopótamos y otros animales del Sur habitaron les tierres del Norte.
* Na sesta, dixebráronse los dos continentes y apaeció l'home.
* Na séptima dómina, l'home desenvolvióse.

Resalva los tropiezos que-y ufiertaben los testos relixosos afirmando que la interpretación del ''[[Xénesis]]'' nun tien de ser lliteral y los seis díes de que fala [[Moisés]] son precisamente los seis dómines por él descubiertes. «La verdadera gloria del home ye la ciencia, y la paz la so verdadera felicidá».

=== Bioloxía ===
* En [[embrioloxía]], Buffon defendió una teoría [[epigenetismu|epigenetista]]. Frente al [[preformacionismu]] dominante na dómina, Buffon postuló la esistencia de molécules orgániques», entidaes primitives y incorruptibles que constituyiríen a tolos seres vivos, xuniéndose por «intususcepción» a lo llargo de la embriogénesis.
* Tocantes a la so concepción del organismu, nel so ''Discours sur la Nature des Animaux'' Buffon estrema ente les partes animal y vexetal de los animales, una distinción que sería más tarde desenvuelta por [[Xavier Bichat]] y [[Georges Cuvier|Cuvier]]: les funciones vexetatives o orgániques tán siempres actuando y son realizaes polos órganos internos, de los cualos el corazón ye l'órganu principal; les funciones animales son realizaes peles partes esternes (los órganos de los sentíos y les estremidaes). Asina, podría dicise qu'un animal ye un complexu d'órganos que cumplen les funciones vexetatives (asimilación, crecedera y reproducción) cubiertu por un envoltoriu formáu poles estremidaes, los órganos de los sentíos, los nervios y el celebru, que sería'l centru d'esti envoltoriu. Los animales pueden diferir los unos de los otros nes sos partes esternes, ensin amosar grandes diferencies na ordenación de la so partes internes. Sicasí, si los órganos internos camuden, les partes esternes van camudar infinitamente.<ref>{{harvsp|Russell|1916|pp=25 y 26}}</ref>
* Buffon ye unu de los grandes esponentes de la idea de [[scala naturae]]. Asina, Buffon ordena a los seres orgánicos de manera gradual, magar la gradación nun ye de tipu morfolóxicu, sinón funcional.<ref>Buffon (1749) ''Histoire naturelle'', i., p. 13; ii, p. 9; iv., p. 101; y xiv., pp. 28-9</ref>
* Buffon foi tamién un firme creyente na unidá del plan estructural de los [[vertebráu|vertebraos]]. Per vegada primera, y anque seya a manera d'hipótesis, esplícase la unidá de plan per unidá d'orixe.<ref>{{harvsp|Russell|1916|p=24}}</ref>
* Buffon refuga la oxetividá de la [[sistemática]], especialmente la [[Carlos Linneo|linneana]], a la que considera totalmente artificial. Sicasí, propón un conceutu d'[[especie]] bien próximu al conceutu biolóxicu modernu, encontáu na permanencia de los calteres a lo llargo de les xeneraciones y na imposibilidá de llograr descendientes fecundos ente dos especies distintes. D'acordies con Buffon, los vacíos ente especies son la única discontinuidá amosada pola Naturaleza.
* El transformismu de Buffon ta llindáu al interior de les especies. Magar Buffon especula sobre la posibilidá d'un tipu orixinal d'onde baxaríen el restu de los animales por aciu tresformamientos morfolóxicos:
{{cita|Vamos Poder tamién dicir que l'home y monu, como caballu y pollín, tienen un orixe común; qu'en toa familia, tanto animal como vexetal hai un únicu tueru, ya inclusive que tolos animales vienen de unu solo que col pasu del tiempu, al dir perfeccionándose o dexenerando, dio orixe a toles demás races animales.<ref>{{cita llibru|autor=Buffon|títulu=Historia Natural|volume=4|añu=1753|páxina=382}}</ref>}}
Finalmente refuga esta hipótesis basándose na constancia de les especies y la infertilidad de los híbridos:
{{cita|¡Pero non! Pola revelación sabemos con certidume que tolos animales son igualmente consecuencia del actu de creación; que la primer pareya de cada xéneru y de tolos xéneros salió na so total perfeición de les manes del creador. Y tenemos de creer qu'entós yeren cuasi iguales a como se nos presenten anguaño nos sos descendientes.<ref>{{cita llibru|autor=Buffon|títulu=Historia Natural|volume=4|añu=1753|páxina=383}}</ref>}}
La tesis de que Buffon yera un evolucionista convencíu que corrixó les sos opiniones por mieu a la Ilesia, nun ye aceptada yá por nengún de los espertos na obra de Buffon. Como señala Russell,<ref>{{harvsp|Russell|1916|p=25}}</ref> Buffon refuta la posibilidá tresformista apelando a criterios racionales y non a un actu de fe: ¿Cómo podría asoceder que dos individuos «dexeneraren» na mesma direición? ¿Cómo ye que nun atopamos enllaces entemedios ente les especies? Pa Buffon, les dexeneraciones» pudieron afectar tan solo al tipu orixinal d'una especie por influencia especialmente del clima. Sicasí, el so cuestionamiento de la constancia absoluta de la especie, les sos reflexones sobre la historia de la Tierra, la fecundidá de los híbridos, el papel del mediu y la [[bioxeografía]], va abrir la vía a la bioloxía [[lamarck]]iana.<ref name="schmitt">{{harvsp|Schmitt|2006|p=97}}</ref>
* En [[anatomía comparada]], la so obra nun destacar poles sos observaciones detallaes, pero ufierta un programa d'investigación que va demostrar una fuerte influencia. Per un sitiu, aportuna na importancia del estudiu de les estructures internes (y non solo de la morfoloxía esterna) pa la comprensión del funcionamientu de los organismos. Esti proyeutu va ser puestu en marcha por Daubeton y [[Vicq d'Azyr]] y va conducir a la gran síntesis de [[Georges Cuvier]]. Per otru llau, Buffon, resabiando de la causalidá final, tiende a adoptar un enfoque puramente morfolóxicu, considerando les formes independientemente de la so función. Esta vía va conducir a los trabayos de [[Goethe]] y [[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire]].<ref name="schmitt"/>

Sicasí, les idees de Buffon nun tuvieron exentes de discutiniu. En particular la so llarga disputa con [[Thomas Jefferson]] y otros estudiosos norteamericanos al tar él convencíu de que n'América prevalecía un estáu d'evolución tardiega tantu pa les plantes y animales como pa los indíxenes. Tamién sostuvo una curiosa polémica per correspondencia con [[Lord Monboddo]], quien, en contra de la opinión de Buffon, aportunaba na cercanía del parentescu d'homes y simios.

=== Astronomía ===
En ''Les époques de la nature'' ([[1778]]) Buffon estudia l'orixe del [[Sistema Solar]] suxiriendo que los [[planeta|planetes]] podríen formase pol choque socesiva de [[cometa|cometes]] contra'l [[Sol]]. Tamién suxirió que la edá de la [[Tierra]] yera bien cimera a los 6000 años proclamaos pola ilesia {{ensin referencies}}. Basándose nel ritmu del fierro, calculó que la edá de la [[Tierra]] yera siquier de 50.000 años. Por estes aseveraciones foi xulgáu pola [[Ilesia Católica]] y hubo de retratase de la so teoría nel segundu volume del so ''Histoire Naturelle'' {{ensin referencies}}. Prosiguió les sos investigaciones afinando los sos cálculos y llegando a una cifra pa la edá de la [[Tierra]] de 75.000 años, y publicó les sos resultaos n'edá avanzada yá ensin medrana de la Ilesia {{ensin referencies}}. Aun así el Conde de Buffon amosábase partidariu d'una edá mayor basándose nel imprecisu rexistru fósil.

=== Matemática ===
{{AP|Aguya de Buffon}}
En [[matemática]] Buffon ye recordáu pola so teoría de la probabilidá y el problema clásicu de l'[[aguya de Buffon]], plantegáu en 1733 y reproducíu por él mesmu yá resueltu en 1757. Trátase de llanzar una aguya sobre un papel nel que se trazaron rectes paraleles desamoraes ente sigo de manera uniforme. Puede demostrase que si la distancia ente les rectes ye igual al llargor de l'aguya, la probabilidá de que l'aguya crucie dalguna de les llinies ye de <math>2/\pi</math>.

=== Lliteratura ===
Sobre lliteratura Buffon escribió un [[ensayu]], el ''Discursu sobre l'estilu'', compuestu pal so ingresu na [[Academia Francesa]], pa la que foi escoyíu ensin que presentara la so candidatura. Empondera les cualidaes intelectuales del [[estilu lliterariu|estilu]]: unidá, plan, claridá. Estrema l'estilu del orador, que ye elocuente y pretende animar les pasiones, del escritor que se dirixe al espíritu, pal cual l'estilu tien de ser «l'orde y el movimientu nel pensar». L'orde interesa percima de too y siempres hai que siguir dalgún plan o métodu; inclusive paez que'l movimientu mesmu naz del orde, y hai qu'evitar tou cuanto seya busca o afectación, escoyendo les espresiones con delicadeza y gustu y refugando los tecnicismos, afaciendo a la naturaleza del asuntu'l tonu. «Escribir bien ye al empar pensar bien, sentir bien y espresase bien; ye tener al empar inxeniu, alma y gustu». Solo l'estilu puede salvar una obra del olvidu, porque les conocencies y los descubrimientos tresportar con facilidá: «Estes coses tán fora del home, pero l'estilu ye l'home mesmu: l'estilu nun puede robase nin tresportase».

=== Delles publicaciones ===
* ''Histoire naturelle, générale et particulière, avec la description du Cabinet du Roy'', entendiendo a:
** ''De la manière d'étudier l'histoire naturelle'', siguida de la ''Théorie de la Terre'', [[1749]]
** ''Histoire générale des animaux'', 1749
** ''Histoire naturelle de l'homme'', 1749
** ''Les quadrupèdes'', [[1753]] - [[1767]]
** ''Histoire naturelle des oiseaux'', [[1770]] - [[1783]]
** ''Histoire naturelle des minéraux'', [[1783]] - [[1788]], conteniendo'l ''Traité de l'aimant et de ses usages''
** les suppléments, [[1774]] - [[1789]], dont les ''Époques de la nature'', à partir de [[1778]]
* ''Discours sur le style'', discursu pronunciáu na [[Académie française]] la xornada de la so receición, la fecha|25|agostu|1753}}
* Mémoires de mathématique et de physique, tirés des rexistres de l'Académie Royale des Sciences:
** ''De causar de l'excentricité des couches ligneuses qu'on apperçoit quand on coupe horizontalement -y Tronc d'un Arbre ; de l'inégalité d'épaisseur, & du différent nome de ces couches, tant dans le bois formé que dans l'aubier'', 1737
** ''Des différents effets que produisent sur les Végétaux, Les grandes gelées d'Hiver & les petites gelées du Printemp'', 1737
** ''Moyen facile d'augmenter la solidité, la force et la durée du bois'', 1738
** ''Mémoire sur la conservation et le rétablissement des forests'', 1739
** ''Expériences sur la force du bois'', 1740
** ''Expériences sur la force du bois'', 1741
** ''Dissertation sur les couleurs accidentelles'', 1743
** ''Mémoire sur la culture des forests'', 1745
** ''Réflexions sur la loi de l'attraction'', 1745
** ''Addition au mémoire qui a pour titre: Réflexions sur la Loi de l'Attraction'', 1745
** ''Seconde Addition au Mémoire qui a pour titre: Réflexions sur la Loi de l'Attraction'', 1745
** ''Invention des miroirs ardens, pour brusler à une grande distance'', 1747
** ''Découverte de la liqueur séminale dans les femelles vivipares et du réservoir qui la contient'', 1748
** ''Nouvelle invention de miroirs ardens'', 1748
* Traducciones
** Stephan Hales, ''La Statique des végétaux'', 1735
** Isaac Newton, ''La Méthode des fluxions et des suites infinies'', 1740

{{botánicu|Buffon|Buffon}}
{{zoólogu|Buffon|Buffon}}

== Nomenclatura astronómica ==
* El [[Buffon (cráter)|cráter llunar Buffon]] lleva esti nome nel so honor.<ref>{{gpn|910|Cráter llunar Buffon}}</ref>
* El [[asteroide]] [[(7420) Buffon]] tamién conmemora'l so nome.<ref name=jpl>{{cita web|títulu = (7420) Buffon|autor = Web de jpl|url = http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=7420}}</ref>

== Referencies ==
{{llistaref}}

=== Bibliografía ===
* {{cita llibru |
 nome = Stéphane|apellíu = Schmitt
 | títulu = Aux origines de la biologie moderne. L'anatomie comparée d'Aristote à la théorie de l'évolution
 | añu = 2006|editorial = Ed. Belin
 | allugamientu = París|isbn = 2701135117 }}
* {{cita llibru |
 nome = Edward Stuart| apellíu = Russell
 | títulu = Form and Function| url = http://www.gutenberg.org/ebooks/20426
 | añu = 1916| editorial = 
 | allugamientu = París}}
* Matthew Cobb, «Eruditu del estilu», ''Revista de Libros'', 153, setiembre de 2009, páxs. 7-9.
* G. Lanson y P. Truffau, ''Historia de la lliteratura francesa'', Barcelona: Lábor, 1956

=== Enllaces esternos ===
{{wikispecies}}
{{commons|Georges-Louis Leclerc, comte de Buffon}}
* [http://www.buffon.cnrs.fr Buffon.cnrs.fr]
* {{Enllaz rotu|1=Prólogu a la traducción de la Historia Natural del Conde de Buffon |2=http://fundacionorotava.org/publicaciones/materiales-de-historia-de-la |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}
{{IPNI autor|Georges Louis Leclerc, conde de Buffon|1270-1}}
* [https://web.archive.org/web/20040923160947/http://buffon.nicomaque.org/ Ilustraciones de les obres de Buffon]
* {{cita web|url=http://www.nodulo.org/ec/2002/n010p22.htm|títulu=Buffon nel darvinismu|apellíu=Insua Rodríguez|nome=Pedru|fecha=2002|publicación=El Catoblepas|númberu=10|p=22}}
* [http://bvpb.mcu.es/es/consulta/registro.cmd?id=483241 Obres completes de Buffon, aumentaes con artículos suplementarios sobre diversos animales ensin conocer de Buffon, por Cuvier; traducíes al castellán (58 vv)]
* [http://www.pasapues.es/buffon/ Publicación de la obra de Buffon con ilustraciones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110905092205/http://www.pasapues.es/buffon/ |date=2011-09-05 }}

{{NF|1707|1788|Buffon, Georges Louis Leclerc De}}


















{{Tradubot|Georges Louis Leclerc}}

[[Categoría:Naturalistes de Francia]]
[[Categoría:Ornitólogos y ornitólogues de Francia]]
[[Categoría:Arqueólogos y arqueólogues de Francia]]
[[Categoría:Biólogos y biólogues de Francia]]
[[Categoría:Botánicos y botániques de Francia]]
[[Categoría:Vulcanólogos]]
[[Categoría:Zoólogos y zoólogues de Francia]]
[[Categoría:Escritores de Francia]]
[[Categoría:Escritores en francés]]
[[Categoría:Traductores de Francia]]
[[Categoría:Matemáticos y matemátiques de Francia]]
[[Categoría:Probabilistas]]
[[Categoría:Miembros de la Royal Society]]
[[Categoría:Nobles de Francia]]