Ver la fonte de Dubniu

{{Ficha d'elementu químicu |nome =
Dubniu
|anterior = [[Rutherfordiu]]
|posterior = [[Seaborxu]]
|símbolu = Db
|númberu = 105
|grupu = [[Elementos del grupu 5|5]]
|periodu = [[Elementos del periodu 7|7]]
|bloque = [[Elementos del bloque d|d]]
|densidá = 
|durez = 
|apariencia = Desconocíu; probablemente<br /> metálicu platiáu blancu o gris
|masa_atómico = <nowiki>[262]</nowiki>
|radiu_mediu = 
|radiu_atómicu = 139 (envaloráu)
|radiu_covalente = 149 (envaloráu)
|radiu_van_der_waals = 
|configuración_electrónica = Probablemente <br /><nowiki>[</nowiki>[[radón|Rn]]<nowiki>]</nowiki>5[[orbital atómicu|f]]<sup>14</sup> 6[[orbital atómicu|d]]³ 7[[orbital atómicu|s]]<sup>2</sup>
|electrones_per_nivel = 
|estado_oxidación = '''5''', 4, 3 (previstos)
|óxido = 
|estructura_cristalina = 
|estáu = Presuntamente [[sólidu]]
|CAS = 53850-35-4
|isótopu1_nm = 258
|isótopu1_isomería = 
|isótopu1_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu1_neutrones = 
|isótopo1_p_semidesintegración = 4.5 [[segundu|s]]
|isótopu1_modo_desintegración = 64% [[emisión alfa|α]]<br />36% β+<br/>< 1% [[Fisión bonal|FE]]
|isótopu1_energía = 
|isótopo1_productu = <sup>254</sup>Lr<br/><sup>258</sup>Rf<br/>
|isótopu7_nm = 261
|isótopu7_isomería = 
|isótopu7_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu7_neutrones = 
|isótopo7_p_semidesintegración = 4.5 [[segundu|s]]
|isótopu7_modo_desintegración = 73% [[Fisión bonal|FE]]<br/>27% [[emisión alfa|α]]
|isótopu7_energía = 
|isótopo7_productu = <sup>257</sup>Lr<br/>
|isótopu8_nm = 262
|isótopu8_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu8_p_semidesintegración = 34 [[segundu|s]]
|isótopu8_modo_desintegración = 67% [[emisión alfa|α]]<br />33% [[Fisión bonal|FE]]
|isótopu8_enerxía = 8.66,8.45
|isótopu8_productu = <sup>258</sup>Lr
|isótopu9_nm = 263
|isótopu9_isomería = 
|isótopu9_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu9_neutrones = 
|isótopo9_p_semidesintegración = 23 [[segundu|s]]
|isótopu9_modo_desintegración = 56% [[Fisión bonal|FE]]<br/>41% [[emisión alfa|α]]<br />3% [[captura d'electrones|ε]]
|isótopu9_enerxía = <br/>8.3<br/>
|isótopu9_productu = <br/><sup>259</sup>Lr<br/><sup>263m</sup>Rf
|isótopu10_nm = 266
|isótopu10_isomería = 
|isótopu10_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu10_neutrones = 
|isótopo10_p_semidesintegración = 22 [[minutu|m]]
|isótopu10_modo_desintegración = [[Fisión bonal|FE]]<br/>[[captura d'electrones|ε]]
|isótopu10_energía = 
|isótopo10_productu = <br/><sup>266</sup>Rf
|isótopu11_nm = 267
|isótopu11_isomería = 
|isótopu11_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu11_neutrones = 
|isótopo11_p_semidesintegración = 1.2 [[hora|h]]
|isótopu11_modo_desintegración = [[Fisión bonal|FE]]
|isótopu11_energía = 
|isótopo11_productu = 
|isótopu12_nm = 268
|isótopu12_isomería = 
|isótopu12_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu12_neutrones = 
|isótopo12_p_semidesintegración = 29 [[hora|h]]
|isótopu12_modo_desintegración = [[Fisión bonal|FE]]<br/>[[captura d'electrones|ε]]
|isótopu12_energía = 
|isótopo12_productu = <br/><sup>268</sup>Rf
|isótopu13_nm = 270
|isótopu13_isomería = 
|isótopu13_bayura = [[elementu sintéticu|sint.]]
|isótopu13_neutrones = 
|isótopo13_p_semidesintegración = 23.15 [[hora|h]]
|isótopu13_modo_desintegración = [[Fisión bonal|FE]]
|isótopu13_energía = 
|isótopo13_productu = 
}}
'''Dubniu''' —[[denominación sistemática d'elementos|enantes llamáu]] '''unnilpentiu'''— ye un [[elementu químicu]] de la [[tabla periódica de los elementos]] que'l so símbolu ye '''Db''' y el so [[númberu atómicu]] 105. L'elementu foi nomáu n'honor a la ciudá de [[Dubná (ciudá)|Dubna]], [[Rusia]], onde foi producíu per primer vegada. Ye un [[elementu sintéticu]] y radiactivu; y el so isótopu más estable conocíu, dubniu-268, tien un [[periodu de semidesintegración]] d'aproximao ventiocho hores.<ref group=n>Esperimentos físicos determinaron un [[periodu de semidesintegración]] d'aproximao dieciséis hores ente qu'esperimentos físicos aprovieron un valor d'aproximao trenta y dos hores. El periodu de semidesintegración tómase de cutiu como 28 ~hores debíu al númberu mayor d'átomos detectaos per medios químicos.</ref>

Na tabla periódica de los elementos, ye un elementu del bloque ''d'' y ye un elementu transactínido. Ye un miembru del séptimu periodu y pertenez al grupu 5 d'elementos. Esperimentos químicos confirmaron que dubniu pórtase como l'homólogu más pesáu que [[tantaliu]] nel grupu 5. Les propiedaes químiques del dubniu conócense parcialmente. L'elementu ye similar a otros del grupu 5.

Nos años sesenta, produciéronse cantidaes microscópiques de dubniu en llaboratorios de la [[Xunión Soviética]] y [[California]]. Foi afayáu pol rusu [[Georgii Flerov]] en 1967-1970, y pol norteamericanu [[Albert Ghiorso]] en 1970. Cuando s'afayó, la prioridá del descubrimientu y polo tanto'l nomamientu del elementu, apostar ente los científicos soviéticu y norteamericanu, qu'unos propunxeron llamalo Nielsbohriu y los otros Hahnio, anque estos nomes nun fueron reconocíos internacionalmente. Dende entós l'elementu pasar a llamar temporalmente unnilpentio, hasta qu'en 1997 la [[Unión Internacional de Química Pura y Aplicada]] —{{abreviatura|IUPAC|International Union of Pure and Applied Chemistry: Unión Internacional de Química Pura y Aplicada}} poles sos sigles n'inglés— estableció como'l nome oficial del elementu a dubniu.

== Historia ==
=== Descubrimientu ===
La esistencia del dubniu foi [[descubrimientu de los elementos químicos|indicada]] per primer vegada en 1968 por científicos rusos del [[Institutu Central d'Investigaciones Nucleares]] ({{abreviatura|ICIN|Institutu Central d'Investigaciones Nucleares. En rusu: Объединённый институт ядерных исследований}}) en [[Dubná (ciudá)|Dubna]], [[Xunión Soviética]] (anguaño Rusia). Ellí los investigadores bombardiaron un blancu d'[[americiu]]-243 con [[ion|iones]] de [[neón]]-22. Informóse la midida d'emisiones d'actividá alfa de 9,40 MeV y 9,70 MeV y determinaron que les escayencies proveníen de los isótopos <sup>260</sup>Db o <sup>261</sup>Db:

:<math>\,^{243}_{95}\mathrm{Am} + \,^{22}_{10}\mathrm{Ne} \to \,^{265-x}_{105}\mathrm{Db} + x \mathrm{n}</math>

Dos años dempués l'equipu de Dubna dixebró los sos productos de reacción por aciu l'usu de [[cromatografía]] de gradiente térmicu dempués de la conversión a cloruros pola interacción con NbCl<sub>5</sub>. L'equipu reparó una actividá de fisión bonal de 2,2 segundos contenida nun cloruru volátil que tenía propiedaes ''eka-tantaliu'', probablemente pentacloruru de dubniu-261, <sup>261</sup>DbCl<sub>5</sub>.

A finales d'abril de 1970 un grupu d'investigadores lideraos por [[Albert Ghiorso]] de la [[Universidá de California]], publicaron los detalles de la síntesis de <sup>260</sup>Db por aciu el bombardéu d'un blancu de californiu-249 con iones de nitróxenu-15, y midieron la desintegración alfa de <sup>260</sup>Db con un periodu de semidesintegración de 1,6 segundos y una enerxía de desintegración de 9,10 MeV, correlacionada col productu de desintegración de lawrencio-256:

:<math>\,^{249}_{95}\mathrm{Cf} + \,^{15}_{7}\mathrm{N} \to \,^{260}_{105}\mathrm{Db} + 4 \mathrm{n}</math>

Estos resultaos de los científicos de Berkeley nun confirmaron los afayos soviéticos con al respective de la desintegración alfa de 9,40 MeV o 9,70 MeV de dubniu-260, dexando solo al dubniu-261 como l'isótopu posiblemente producíu. En 1971, l'equipu de Dubna repitió la so reacción con una meyor puesta en marcha y fueron capaces de confirmar los datos de desintegración pa <sup>260</sup>Db cola reacción:

:<math>\,^{243}_{95}\mathrm{Am} + \,^{22}_{10}\mathrm{Ne} \to \,^{260}_{105}\mathrm{Db} + 5 \mathrm{n}</math>

En 1976 l'equipu de Dubna siguió'l so estudiu de la reacción por aciu la cromatografía de gradiente térmicu, y llograron identificar el productu como pentabromuro de dubniu-260, <sup>260</sup>DbBr<sub>5</sub>.

En 1992 el ''IUPAC/IUPAP Transfermium Working Group'' evaluó les pretenciones de los dos grupos y concluyó que l'enfotu nel descubrimientu creció a partir de los resultaos de dambos llaboratorius, y poro, la pretensión del descubrimientu tendría de ser compartida.<ref>{{cita publicación|doi=10.1351/pac199365081757|títulu=Discovery of the transfermium elements. Part II: Introduction to discovery profiles. Part III: Discovery profiles of the transfermium elements|añu=1993|apellíu=Barber|nome=R. C.|publicación=[[Pure and Applied Chemistry]]|volume=65|páxina=1757|apellíu2=Greenwood|nome2=N. N.|apellíu3=Hrynkiewicz|nome3=A. Z.|apellíu4=Jeannin|nome4=Y. P.|apellíu5=Lefort|nome5=M.|apellíu6=Sakai|nome6=M.|apellíu7=Ulehla|nome7=I.|apellíu8=Wapstra|nome8=A. P.|apellíu9=Wilkinson
|nome9=D. H.|displayauthors=9|númberu=8|idioma=inglés}}</ref>

=== Discutiniu sobre la denominación ===
{{AP|Discutiniu sobre la denominación de los elementos}}
{{Imaxe múltiple |
 posición_tabla = right
 | direición = horizontal
 | testu = Orixinalmente l'equipu soviéticu propunxera que l'elementu 105 fuera llamáu ''nielsbohriu'' (Ns) n'honor al físicu nuclear danés [[Niels Bohr]] (na imaxe esquierda). L'equipu d'Estaos Xuníos primeramente propunxo que l'elementu fuera nomáu ''Hahnio'' n'honor al químicu alemán [[Otto Hahn]] (na imaxe derecha), conocíu como'l pioneru nel campu de la [[radiactividad]] y radioquímica.
 | semeya1 = Niels Bohr.jpg | anchu1 = 140 | testu1=<small>Niels Bohr</small> | alineación_texto1 = center
 | semeya2 = Otto Hahn (Nobel).jpg | anchu2 = 140 | testu2=<small>Otto Hahn</small> | alineación_texto2 = center
}}
L'equipu soviéticu propunxo'l nome ''nielsbohriu'' (Ns) n'honor al físicu nuclear danés [[Niels Bohr]]. L'equipu d'Estaos Xuníos propunxo que'l nuevu elementu tendría de llamase ''hahnio'' (Hai), n'honor al químicu alemán [[Otto Hahn]]. Poro, hahnio foi'l nome que munchos científicos d'Estaos Xuníos y europeos occidentales usaben, y apaecía en munchos escritos publicaos nesi momentu, y nielsbohriu foi usáu na Xunión Soviética y los países del [[Bloque del Este]].

Asina españó un discutiniu ente los dos grupos alrodiu de la denominación del elementu. Poro, la {{abreviatura|IUPAC|International Union of Pure and Applied Chemistry: Unión Internacional de Química Pura y Aplicada}} adoptó ''unnilpentio'' (Unp) como'l nome temporal sistemáticu del elementu. En 1994, intentando resolver el problema, la IUPAC propunxo'l nome ''joliotio'' (Jl), n'honor al físicu francés [[Frédéric Joliot-Curie]], nome que fuera propuestu pol equipu soviéticu pal elementu 102, nomáu darréu como [[nobeliu]]. Los dos pretendientes principales siguieron en desalcuerdu sobre los nomes de los elementos 104 a 106. Sicasí, en 1997, resolvióse la disputa y adoptóse el nome actual, ''dubniu'' (Db), n'honor a la ciudá rusa de [[Dubná (ciudá)|Dubna]], l'allugamientu del [[Institutu Central d'Investigaciones Nucleares]]. Sobre esto la IUPAC alegó que'l llaboratoriu de Berkeley yá fuera reconocíu delles vegaes na denominación de los elementos (por casu, [[berkeliu]], [[californiu]], [[americiu]]) y que l'aceptación de los nomes ''[[rutherfordiu]]'' y ''[[seaborxu]]'' pa los elementos 104 y 106 tendría de compensase por aciu la reconocencia de les contribuciones del equipu rusu nel descubrimientu de los elementos 104, 105 y 106.<ref>{{cita publicación| doi=10.1351/pac199466122419|títulu=Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1994) | añu=1994 | publicación=Pure and Applied Chemistry | volume=66 | páxina=2419 | númberu=12|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita publicación| doi=10.1351/pac199769122471|títulu=Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997) | añu=1997 | publicación=Pure and Applied Chemistry | volume=69 | páxina=2471 | númberu=12|idioma=inglés}}</ref>

== Notes ==
{{llistaref|grupu="n"}}

== Referencies ==
{{llistaref}}

== Ver tamién ==
* [[Discutiniu sobre la denominación de los elementos|Discutiniu sobre la denominación de los elementos 104 al 108]]

== Enllaces esternos ==
* {{commonscat|Dubnium}}
*
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Db/index.html WebElements.com - Dubnium]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Db.html EnvironmentalChemistry.com - Dubnium]

{{Tradubot|dubnio}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Dubniu]]