Ver la fonte de Circoniu

{{Correxir}}
{{Ficha d'elementu químicu
|nome = Circoniu
|nome = Circoniu
|anterior = [[Itriu]]
|posterior = [[Niobiu]]
|símbolu = Zr
|númberu = 40
|grupu = [[Elementos del grupu 4|4]]
|periodu = [[Elementos del periodu 5|5]]
|bloque = [[Elementos del bloque d|d]]
|densidá = 8570
|durez = 6
|apariencia = Blanco abuxao |CAS
= 7440-67-7
|EINECS = 
|masa_atómico = 91,224
|radiu_mediu = 155
|radiu_atómicu = 206
|radiu_covalente = 148
|radiu_van_der_waals =
|configuración_electrónica = [Kr38] 5s2
|electrones_per_nivel = 2, 8, 18, 10, 2
|estáu_oxidación = 4 (anfótero)
|óxidu = 
|estructura_cristalina = Hexagonal
|estáu = Sólidu
|P_fusión = 2128
|P_ebullición = 4682
|Y_fusión = 16,9
|Y_vaporización = 58,2
|T_crítica = 
|P_crítica = 
|volume_molar = 
|presión_vapor = 0,00168 [[Pascal (unidá)|Pa]] a 2125 K
|velocidá = 3800
|llinde =
|Young =
|cortante = 
|compresibilidad = 
|electronegatividá = 1,33
|calor_específico = 0,27
|cond_eléctrica = 2,36·10⁶
|cond_térmica = 22,7
|Y_ionización1 = 640,1
|Y_ionización2 = 1270
|Y_ionización3 = 2218
|Y_ionización4 = 3313
|Y_ionización5 = 7752
|Y_ionización6 = 9500
|isótopu1_nm = 88
|isótopu1_bayura = [[radioisótopo sintéticu|Sintéticu]]
|isótopu1_p_semidesintegración = 83,4 [[día|d]]
|isótopu1_modo_desintegración = [[Captura electrónica|ε]] 
|isótopu1_energía = –
|isótopo1_productu = [[Itriu|<sup>88</sup>Y]]
}}
El '''circoniu'''<ref>{{DALLA|circoniu}}</ref> ye un [[elementu químicu]] de [[númberu atómicu]] 40 y [[pesu atómicu]] 91.224. Asitiáu nel grupu 4 de la [[tabla periódica de los elementos]]. El so símbolu ye '''Zr'''. El nome de circoniu tomar del mineral [[zircón]], la fonte más importante de circoniu, y que deriva de la pallabra [[farsi|persa]] "zargun - زرگون", que significa "doráu".

Ye un [[metal de transición]] brillosa, de color blancu buxu, duru, resistente al escomiu, d'apariencia similar al [[aceru]]. Los minerales más importantes nos que s'atopa son el [[circón]] (ZrSiO<sub>4</sub>) y la [[Baddeleyita|badeleyita]] (ZrO<sub>2</sub>), anque debíu al gran paecíu ente'l circoniu y el [[hafniu]] (nun hai otros elementos que se paezan tantu ente sigo) realmente estos minerales son amiestos de los dos; los procesos xeolóxicos nun fueron capaces de dixebralos. Utilízase sobremanera en [[reactor nuclear|reactores nucleares]] (pola so baxa seición de captura de neutrones). Tamién s'emplega como [[Material refractario|refractariu]] y [[opacificador]], y en pequeñes cantidaes como axente d'aleación pol so fuerte resistencia al escomiu.

== Historia ==
[[Ficheru:Zr-crystal-bar.jpg|thumb|left|Circoniu puro.]]
El circoniu (del [[Idioma persa|persa]] ''zargun'', que significa «color doráu») afayóse en 1789 por [[Martin Heinrich Klaproth]] a partir del circón (Zr [SiO<sub>4</sub>]) piedra preciosa conocida dende l'antigüedá. En 1824 [[Jons Jakov Berzelius]] aisllar n'estáu impuru; hasta 1914 nun se preparar el metal puro.

En delles escritures bíbliques méntase'l mineral circón, que contién circoniu, o dalguna de les variaciones de dichu mineral (jargón, xacintu, etc.) Nun se conocía que'l mineral contenía un nuevu elementu hasta que Klaproth analizó un [[jargón]] procedente de [[Ceilán]], nel océanu Índicu, denominando al nuevu elementu como circonia. Berzelius aisllar impuru pola [[Amenorgamientu-oxidación|amenorgamientu]] de fluoruru de potasiu y circoniu, K<sub>2</sub>ZrF<sub>6</sub> con potasiu, pa lo que caleció un amiestu de fluoruru de potasiu y circoniu y potasiu nun tubu de fierro. Dempués tratáu con agua, ensugáu y calentamientu enllargáu n'ácidu clorhídricu esleíu llogró un polvu asemeyao a negru de carbón.<ref>Johann Joseph Prechtl: ''Jahrbücher des kaiserlichen königlichen polytechnischen Instituts in Wien'', 1826, Bd. 9, S.&nbsp;265.</ref>

Sicasí, hasta 1924 nun se va determinar, la correuta [[masa atómico]], yá que se desconocía que'l circoniu natural siempres contién pequeñes cantidaes de hafniu. Ensin esta información, les midíes de la masa atómico siempres fueron un daqué elevaes.<ref>O. Hönigschmied, Y. Zintl, F. Gonzalez: ''Über das Atomgewicht des Zirconiums''. In: ''Zeitschrift für allgemeine und anorganische Chemie'', 1924, 139, S.&nbsp;293–309.</ref>

La primer aplicación práutica de circoniu utilízase como [[Flax (fotografía)|flax]] en fotografía.

== Propiedaes ==
=== Propiedaes físiques ===
[[Ficheru:Hexagonal dichteste Kugelpackung.svg|thumb|izq|Estructura cristalina del circoniu]]
Ye un [[metal]] sólidu a temperatura ambiente, blancu abuxao, [[llustre|polencu]]. Ye un metal pesao (densidá 6,501&nbsp;g/ cm³ a 25&nbsp;°C<ref name="Skinner">Gordon B. Skinner, Herrick L. Johnston: ''Thermal Expansion of Zirconium between 298°K and 1600°K.'' In: ''J. Chem. Phys.'' 1953, 21, S. 1383-1284, {{DOI|10.1063/1.1699227}}.</ref>), pero más llixero que l'[[aceru]], con una durez similar a la del [[cobre]].

El puntu de fusión de circoniu ye 1855&nbsp;°C (3371&nbsp;°F), y el so puntu de ebullición ye de 4371&nbsp;°C (7900&nbsp;°F).<ref name="CRC2008">{{cita llibru|contribution=Zirconium|añu=2007–2008|títulu=CRC Handbook of Chemistry and Physics|apellíu-editor=Lide|nome-editor=David R.|volume=4|páxina=42|place=New York|editorial=CRC Press|isbn=978-0-8493-0488-0}}</ref> circoniu tien una electronegatividá de 1.33 na escala de Pauling. De los [[elementos del bloque d]], el circoniu tien la cuarta más baxa electronegatividá dempués d'[[itriu]], [[luteciu]] y [[hafniu]].<ref>{{cita web|apellíu=Winter|nome=Mark|títulu=Electronegativity (Pauling)|editorial=University of Sheffield| añu = 2007| url = http://www.webelements.com/webelements/properties/text/image-flash/electroneg-pauling.html| fechaaccesu = 5 de marzu de 2008}}</ref>

A temperatura ambiente'l circoniu presenta una estructura cristalina [[sistema cristalín hexagonal|hexagonal compacta]], α-Zr, del mesmu tipu que'l [[magnesiu]]. A 863&nbsp;°C camuda a una estructura cristalina [[estructura cúbica centrada|cúbica centrada]], β-Zr, similar a la del [[wolframiu]]. El circoniu caltién la fase-β hasta'l puntu de fusión.<ref>{{cita publicación|autor=Schnell I and Albers RC|títulu=Zirconium under pressure: phase transitions and thermodynamics|publicación=Journal of Physics: Condensed Matter|volume=18|páxines=16| editorial=Institute of Physics |mes=January|añu=2006|doi=10.1088/0953-8984/18/5/001|númberu=5|bibcode = 2006JPCM...18.1483S }}</ref>

Les aleaciones con [[cinc]] vuélvense magnétiques per debaxo de 35 K.<ref name="CRC2008" /> ZrZn<sub>2</sub> ye una de los dos sustancies que presenten [[superconductividá]] y [[ferromagnetismu]] simultáneamente, la otra ye UGe<sub>2</sub>.<ref>{{cita publicación|apellíu=Day|nome=Charles|títulu=Second Material Found that Superconducts in a Ferromagnetic State|publicación=Physics Today|volume=54|númberu=9|páxines=16| editorial=American Institute of Physics |mes=September|añu=2001|doi=10.1063/1.1420499|bibcode = 2001PhT....54i..16D }}</ref> Per debaxo de 0.55 K el circoniu ye superconductor.<ref name="HoWi"/>

Puru ye dúctil y maleable, ye de fácil [[laminación]] y [[forxa]]. Pero pequeñes impureces d'[[hidróxenu]], [[carbonu]] o [[nitróxenu]] volver fráxil y malo de procesar.<ref name="nbb">{{Cita llibru| apellíos = Emsley| nome = John| títulu = Nature's Building Blocks| editorial = Oxford University Press| añu = 2001| allugamientu = Oxford| páxines = 506–510| isbn = 0-19-850341-5}}</ref><ref name="madehow">{{cita web| títulu = Zirconium| obra = How Products Are Made| editorial = Advameg Inc.| añu = 2007| url = http://www.madehow.com/Volume-1/Zirconium.html| fechaaccesu = 26 de marzu de 2008}}</ref> La conductividá llétrica ye relativamente mala pa ser un metal, ye namái'l 4&nbsp;% de la del [[cobre]]. Pero a pesar de la so mal conductividá llétrica ye relativamente bon [[conductividá térmica|conductor térmicu]]. Si comparar col titaniu los puntos son de fusión -y de ebullición son llixeramente más altu (puntu de fusión: titaniu: 1667&nbsp;°C, de circoniu: 1857&nbsp;°C). La conductividá llétrico y térmico ye meyor.

Les propiedaes de circoniu y l'homólogu más pesáu, el hafniu, son similares por cuenta de la [[contraición lantánida]]. Esta fai que los radios atómicos sían asemeyaos (Zr: 159 pm, Hf: 156 pm<ref name="HoWi">Holleman-Wiberg: ''Lehrbuch der Anorganischen Chemie''. 102. Auflage, de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1.</ref> ) y tantu les propiedaes similares. Los dos metales, sicasí, difieren considerablemente na so densidá, Zr: 6,5&nbsp;g/cm³ , Hf: 13,3&nbsp;g/cm³.<ref name="Greenwood">N. N. Greenwood, A. Earnshaw: ''Chemie der Elemente''. 1. Auflage, VCH Verlagsgesellschaft, 1988, ISBN 3-527-26169-9.</ref>

Una propiedá de gran importancia pal emplegu del circoniu en reactores nucleares ye la so baxa seición eficaz de captura de neutrones. Por contra'l hafniu tien una seición bien alzada esto fai necesariu'l procesu de separación p'aplicaciones nucleares.

=== Propiedaes químiques ===
Les sos [[estáu d'oxidación|estado d'oxidación]] más comunes son +2, +3 y +4.

El circoniu forma una delgada y compacta capa d'óxidu, circoniu pasiváu y polo tanto inerte. Presenta una alta resistencia al escomiu por álcalis, ácidos, agua salao y otros axentes.<ref name="CRC2008" /> Les bases aguacientes bases reaccionen col circoniu. Pero puede eslleise por aciu [[acedu fluorhídricu]] (HF), de xuru formando [[Complexu (química)|complexos]] colos [[fluoruru|fluoruros]]. Tamién, va eslleir nun amiestu d'[[ácidu clorhídricu]] y [[ácidu sulfúricu|sulfúricu]] especialmente cuando ta presente'l [[flúor]].<ref name="Nostrand">{{cita llibru|contribution=Zirconium|añu=2005|títulu=Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry| apellíu-editor = Considine| nome-editor = Glenn D.|páxines=1778–1779|place=New York|editorial=Wylie-Interscience|isbn=0-471-61525-0}}</ref>

Cuando ta finamente estremáu ye altamente inflamable, puede amburar bonalmente en contautu col aire (reacciona enantes col nitróxenu que col osíxenu), especialmente a altes temperatures. En forma compacta ye muncho menos propensu a la ignición, a presiones moderaes, reacciona namái en caldia col osíxenu y el nitróxenu. Pero a una presión elevada de circoniu reacciona con osíxenu a temperatura ambiente, una y bones l'óxidu de circoniu formáu ye soluble nel metal fundíu.<ref name="HoWi"/>

== Isótopos ==
El circoniu d'orixe natural ta formáu por cuatro [[isótopu|isótopos]] estables:<sup>90</sup>Zr, <sup>91</sup>Zr, <sup>92</sup>Zr, <sup>94</sup>Zr y un [[radioisótopu]] de bien llarga [[periodu de semidesintegración|vida media]] <sup>96</sup>Zr. El <sup>94</sup>Zr puede sufrir una doble desintegración beta (non reparada esperimentalmente) con una vida media de más de 1,10 × 10<sup>17</sup> años. El <sup>96</sup>Zr tien una vida media de 2,4 × 10<sup>19</sup> años, polo que ye'l radioisótopo más llonxevu de circoniu. D'estos isótopos naturales, el <sup>90</sup>Zr ye la más común, representa 51,45&nbsp;% de tol circoniu, ente que el <sup>96</sup>Zr ye'l menos común, qu'entiende namái 2,80&nbsp;% de circoniu.<ref name="nubase">{{cita publicación|títulu=Nubase2003 Evaluation of Nuclear and Decay Properties|publicación=Nuclear Physics A|volume=729|páxines=3–128|editorial=Atomic Mass Data Center|añu=2003|doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001|autor=Audi, G|bibcode=2003NuPhA.729....3A|last2=Bersillon|first2=O.|last3=Blachot|first3=J.|last4=Wapstra|first4=A.H.}}</ref>

Sintetizáronse ventiocho isótopo artificiales del circoniu, que van na masa atómico de 78 a 110. El <sup>93</sup>Zr ye l'isótopu artificial de vida más llarga, con una vida media de 1,53 × 10⁶ años. El <sup>110</sup>Zr ye l'isótopu más pesáu de circoniu, y tamién el de más curtia duración, y envalórase que la vida media de namái 30 milisegundos. La mayoría tienen periodos de semidesintegración de menos d'un día, sacante'l <sup>95</sup>Zr (64,02 díes), <sup>88</sup>Zr (63,4 díes) y <sup>89</sup>Zr (78,41 hores). Los radioisótopos n'o percima de númberu de masa 93 se desintegran por [[desintegración beta|desintegración beta β -]], ente que los que tán n'o per debaxo de 89 por [[desintegración beta|desintegración β +]]. La única esceición ye'l <sup>88</sup>Zr, que se desintegra por [[captura electrónica|captura electrónica ε]].<ref name="nubase" />

Tamién esisten cinco isótopos de circoniu na forma d'[[Isómero nuclear|isómeros metaestable]]: <sup>83m</sup>Zr, <sup>85m</sup>Zr, <sup>89m</sup>Zr, <sup>90M1</sup>Zr, <sup>90m2</sup>Zr y <sup>91m</sup>Zr. D'éstos, <sup>90m2</sup>Zr tien la vida media más curtia 131 nanosegundos, ente que <sup>89m</sup>Zr ye'l más llonxevu con una vida media de 4,161 minutos.

== Aplicaciones ==
* Principalmente (en redol a un 90&nbsp;% del consumíu) utilízase, Xeneralmente aleado, [[aleaciones del circoniu|zircaloy]], en reactores nucleares, debíu la so resistencia al escomiu y el so bien baxa [[seición de captura de neutrones]]. La seición de captura del hafniu ye alta, polo que ye necesariu dixebralos pa esta aplicación (pa otres, nun ye necesariu), xeneralmente por aciu un procesu d'[[estracción]] con dos disolventes non miscibles, o bien emplegando [[resines d'intercambiu iónicu]].
* Utilízase como aditivu n'[[aceru|aceros]] llográndose materiales bien resistentes. Tamién s'empleguen [[aleación|aleaciones]] con níquel na industria químico pola so resistencia frente a sustancies corroyentes, especialmente para [[válvula|válvules]], [[Bomba hidráulica|bombes]] , tuberíes y [[intercambiador de calor|intercambiadores de calor]] 
* L'óxidu de circoniu impuru emplegar pa fabricar [[crisol]]es de llaboratoriu (que soporten cambeos sópitos de temperatura), recubrimientu de fornos y como material refractario n'industries [[cerámica (industria)|cerámiques]] y de [[vidriu]].
* L'óxidu de circoniu estabilizáu con itriu ye llargamente utilizáu n'odontolóxica pa la confección de prótesis fixes, prótesis removibles y pilastres d'implantes. Amás ye utilizáu pal reemplazu d'articulaciones yá que ye un mateiral bioinerte al igual que'l titaniu.
* Tamién s'emplega n'[[intercambiador de calor|intercambiadores de calor]], [[tubu de vacíu|tubos de vacíu]] y filamentos de bombil emplegar pa la fabricación de antitranspirantes.
* Con fines militares emplégase como axente incendiariu, como'l cartuchu [[aliendu de dragón]].
* Aleado con [[niobiu]] presenta [[superconductividá]] a baxes temperatures, polo que puede emplegase pa faer imanes superconductores. Per otra parte, l'aleación con [[cinc]] ye magnética per debaxo de los 35 K.
* L'óxidu de circoniu usar en [[xoyería]]; ye una xema artificial denomada [[dióxidu de circoniu|circonita]] qu'asonsaña al [[diamante]].
* Podemos amestar una industria nos sos empiezos: la fabricación de fueyes de corte, que pueden ser desaxeradamente resistentes y duraderes, superando a les meyores aleaciones d'aceru. Güei podemos atopar cuchiellos y otros accesorios de cocina de tipu comercial y profesional.
* Utilízase como aditivu pa fabricar sables sintéticos.

== Bayura ==
[[Ficheru:Zirkon - Trend Förderung.svg|thumb|right|Producción mundial de circón.]]
Nun s'atopa na naturaleza como [[metal nativo]], lo que reflexa la so inestabilidá intrínseca con respectu a l'agua. Pero forma parte de numberosos [[mineral]]es. Na [[corteza terrestre]] el circoniu atopa presente nuna concentración d'aproximao 130&nbsp;mg/kg y alredor de 0.026&nbsp;mg/L nel [[agua de mar]].<ref name="argonne" /> En bayures ocupa'l puestu 18, pero a pesar de ser bien común, polo xeneral namái s'atopen en cantidaes bien pequeñes y [[cristal]]es bien pequeños (típicamente 0,1&nbsp;mm), lo que causó n'otres dómines consideróse un elementu escasu. Circoniu alcuéntrase principalmente en [[silicato|roques xilizes]] [[roca plutónica|intrusivas]], como'l [[granitu]]. La materia primo son xeneralmente depósitos secundarios, llamaos [[depósitos de prestar]]. Estos fórmense cuando la roca circundante degradar y queden los restos de circoniu yá que son más resistentes albentestate. Amás, tales depósitos pueden ser causaos por corrientes d'agua, xuagar los cristales de circón y depositen n'otros llugares. En contraste, los depósitos primarios suelen tener un baxu conteníu de circoniu y nun son rentables pa la minería. La principal fonte comercial de circoniu ye'l mineral [[circón]] (silicatu de circoniu, ZrSiO<sub>4</sub>),<ref name="nbb" /> que s'atopa principalmente en depósitos n'Australia, Brasil, India, Rusia y Estaos Xuníos, según en depósitos más pequeños de tol mundu.<ref name="madehow" /> El 80&nbsp;% de la minería de circón producir n'Australia y Sudáfrica.<ref name="nbb" /> la reserves de circón superen 60 millones de tonelaes en tol mundu<ref name="argonne">{{Cita llibru|nome=John|apellíos=Peterson|first2=Margaret|last2=MacDonell| contribution=Zirconium|títulu=Radiological and Chemical Fact Sheets to Support Health Risk Analyses for Contaminated Areas|añu=2007|páxines=64–65|editorial=Argonne National Laboratory|formatu=[[PDF]]|url=http://www.evs.anl.gov/pub/doc/ANL_ContaminantFactSheets_All_070418.pdf|fechaaccesu=26 de febreru de 2008}}</ref> y la producción de circoniu añal mundial ye d'aproximao 900.000 tonelaes.<ref name="argonne"/> El circoniu tamién s'atopa en más d'otros 140 [[mineral]]es, incluyendo minerales comercialmente utiles [[baddeleyita]](ZrO<sub>2</sub>), [[kosnarite]].<ref>{{cita web|autor=Ralph, Jolyon and Ralph, Día |títulu=Minerals that include Zr|editorial=Mindat.org| añu=2008|url=http://www.mindat.org/chemsearch.php?inc=Zr%2C&exc=&sub=Search+for+Minerals|fechaaccesu=23 de febreru de 2008}}</ref> y la [[eudialita]] 
(Na<sub>4</sub>(CaCeFeMn)<sub>2</sub>ZrSi<sub>6</sub>O<sub>17</sub>(OHCl)<sub>2</sub>) El circón llógrase como subproductu de la minería y procesáu de minerales de metales pesaos de [[titaniu]], la [[ilmenita]] (FeTiO<sub>3</sub>) y el [[rutilo]] (TiO<sub>2</sub>), y tamién de la minería del [[estañu]]. El circoniu y el [[hafniu]] atopar nel circón nuna rellación de 50 a 1 y ye bien difícil dixebralos. Tamién s'atopa n'otros minerales, como la [[Baddeleyita|badeleyita]] .

Tamién ye abondosu nes [[Estrella de tipu S|estrelles de tipu S]] y detectóse nel Sol y en meteoritos. Amás, atopóse una alta cantidá n'óxidu de circoniu (en comparanza col presente na corteza terrestre) en muestres llunares trayíes pol [[programa Apollo]].<ref name="CRC2008" />

== Producción ==
El circón ye un subproductu de la minería y el procesamientu de los minerales de titaniu [[ilmenita]] y [[rutilo]], lo mesmo que de la minería del [[estañu]].<ref>{{cita web|apellíu=Callaghan|nome=R.|títulu=Zirconium and Hafnium Statistics and Information|editorial=US Geological Survey|fecha=21 de febreru de 2008|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/zirconium/|fechaaccesu=24 de febreru de 2008}}</ref> Ente 2003 y 2007, los precios de circón aumentaron constantemente dende $360 a $840 por tonelada.<ref name="usgs2008">{{cita publicación| títulu = Zirconium and Hafnium| publicación = Mineral Commodity Summaries| páxines = 192–193| editorial = US Geological Survey| mes = January|añu = 2008| url = http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/zirconium/mcs-2008-zirco.pdf| formatu = PDF| fechaaccesu = 24 de febreru de 2008}}</ref>

Al ser recoyíu de les agües costeres, el sable de circoniu que contienen se purifica por aciu concentradores n'espiral pa esaniciar los materiales más llixeros, que depués s'asitien de nuevu na agua con seguridá, yá que son tolos componentes naturales del sable de la sablera. Por aciu [[separación magnética]] esaníciense los minerales del titaniu ilmenita y rutilo.

La mayoría de circón utilízase direutamente n'aplicaciones comerciales, pero un pequeñu porcentaxe convertir nel metal. El primer pasu consiste nel llogru del [[dióxidu de circoniu]] fundiendo'l circón con [[hidróxidu de sodiu]], [[dixestión]] química. Nun ye posible l'amenorgamientu direutu d'óxidu de circoniu con carbonu (como nel procesu d'[[altu fornu]]), yá que se formen carburos de bien difíciles de dixebrar. La mayoría de circoniu metálicu producir pol amenorgamientu del cloruru de circoniu (IV) con magnesiu metálicu nel [[procesu Kroll]].<ref name="CRC2008" /> Primero prepárase'l cloruru:
: <math>\mathrm{ ZrO_2\ + 2\ C + 2\ Cl_2 \ \xrightarrow{900^{\circ}C} \ ZrCl_4 +\ 2\ CO }</math>
pa dempués amenorgalo con magnesiu nuna atmósfera d'heliu. 
: <math>\mathrm{ ZrCl_4\ + 2\ Mg \ \longrightarrow \ Zr +\ 2\ MgCl_2}</math>
El metal resultante se sinteriza hasta que tea abondo dúctil pa metalurxa.<ref name="madehow" /> En procesos semi-industriales puede realizase la [[electrólisis]] de sales fundíos, llográndose'l circoniu en polvu que puede utilizase darréu en [[pulvimetalurgia]]. Pal llogru del metal con mayor pureza síguese'l [[procesu van Arkel-de Boer]] basáu na disociación del yoduro de circoniu, llográndose una esponxa de circoniu metal denomada ''crystal-bar''. Pa lo cual calezse, a unos 200&nbsp;°C, so vacíu circoniu con [[yodu]] pa llograr [[yoduro de circoniu (IV)]]. Esti descomponer nun alambre caliente, 1200&nbsp;°C, de nuevu en yodu, que se caltién gaseosu, y circoniu que se deposita sobre l'alambre:
:<math>\mathrm{Zr + 2\ I_2 \ \rightleftharpoons \ ZrI_4}</math>
Tantu nesti casu, como nel anterior, la esponxa llograda fundir pa llograr el lingote.

El circoniu calidable comercial, inclusive siguiendo'l procesu van Arkel-de Boer, inda tien un conteníu de 1&nbsp;% a 3&nbsp;% de hafniu.<ref name="Ullmann" /> Esti contaminante nun ye importante pa la mayoría d'usos sacante n'aplicaciones nucleares.

=== Separación de circoniu y hafniu ===
El circoniu comercial xeneralmente contién de 1 a 2,5&nbsp;% d'[[hafniu]]. Pa les aplicaciones avezaes esto non problemáticu por cuenta de les propiedaes químiques de hafniu y circoniu son abondo similares. Pero les propiedaes d'absorción de neutrones difieren fuertemente, polo que se riquir la separación de hafniu del circoniu p'aplicaciones qu'impliquen reactores nucleares.<ref name="Stwertka">{{Cita llibru|apellíos=Stwertka|nome=Albert|títulu=A Guide to the Elements|editorial=Oxford University Press|añu=1996|páxines=117–119| isbn = 0-19-508083-1}}</ref> Dellos métodos de separación tán n'usu.<ref name="Ullmann">Nielsen, Ralph (2005) "Zirconium and Zirconium Compounds" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.a28_543}}</ref> La [[estracción líquidu-líquidu]] del [[tiocianato]] y los derivaos d'óxidu, esplota la llixera mayor solubilidá del deriváu de hafniu en [[metil-isobutil-cetona]] frente a l'agua. Esti métodu utilízase principalmente nos Estaos Xuníos. El circoniu y hafniu tamién pueden dixebrase por [[cristalización fraccionada]] del hexafluorocirconato de potasiu (K<sub>2</sub>ZrF<sub>6</sub>), que ye menos soluble n'agua que'l deriváu de hafniu análogu. La [[destilación fraccionada]] de los tetracloruros, tamién llamáu [[destilación extractiva]], utilízase principalmente n'Europa. Un procesu VAM cuádruple (fusión per arcu al vaciu), combináu con estrusión en caliente y distintes aplicaciones de laminación cúrase usando gas d'alta temperatura d'alta presión d'esterilización en [[autoclave]], resultando'l circoniu de grau de reactor aproximao 10 vegaes más caru que'l grau comercial contamináu de hafniu. El hafniu separáu puede utilizase pa les [[barres de control]] del reactor.<ref>{{Cita llibru|autor=Zardiackas, Lyle D.; Kraay, Matthew J. and Freese, Howard L. |títulu=Titanium, niobium, zirconium and tantalum for medical and surgical applications|url=https://books.google.com/books?id=iAlt_F5K9KkC&pg=PA21|fechaaccesu=18 de marzu de 2011|fecha=1 de xineru de 2006|editorial=ASTM International|isbn=978-0-8031-3497-3|páxines=21–}}</ref> La separación de hafniu ye especialmente importante p'aplicaciones nucleares dende Hf tien bien alta seición tresversal d'absorción de neutrones, unes 600 vegaes cimera a la de circoniu, y polo tanto tien que ser esaniciáu por cuenta de qu'aplicaciones del reactor.<ref name="b1">{{Cita llibru|autor=Brady, George Stuart; Clauser, Henry R. and Vaccari, John A. |títulu=Materials handbook: an encyclopedia for managers, technical professionals, purchasing and production managers, technicians, and supervisors|url=https://books.google.com/books?id=vIhvSQLhhMEC&pg=PA1063|fechaaccesu=18 de marzu de 2011|fecha=24 de xunetu de 2002|editorial=McGraw-Hill Professional|isbn=978-0-07-136076-0|páxines=1063–}}</ref>

== Procuros ==
Nun son bien comunes los compuestos que contengan circoniu, y la so toxicidá inherente ye baxa. El polvu metálico puede amburar en contautu col aire, polo qu'hai que consideralo como un axente de riesgu de fueu o esplosión. Nun se conoz nengún papel biolóxicu d'esti elementu.

== Referencies ==
{{llistaref|2}}

== Enllaces esternos ==
{{commons|Zirconium}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Zr/index.html WebElements.com - Zirconium.]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Zr.html EnvironmentalChemistry.com - Zirconium.]

{{Tradubot|Circonio}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Circoniu| ]]