Ver la fonte de Amoniacu

{{Ficha de compuestu químicu |nome =
Amoníaco |imagen
= Ammonia-2D-dimensions.png
|pie d'imaxe = Estructura química.
|imaxe2 = Ammonia-3D-balls-A.png
|pie d'imaxe2 = Estructura tridimensional.
|IUPAC = Azano
|otros nomes = Nitruro d'Hidróxenu<br/>Nitruro de Trihidróxenu<br/>[[Espíritus de Hartshorn]]<br/>Nitro-Sil<br/>Vaporole<br/>Gas d'amoniu<br/>AM-FOL<br/>Corna'y Sierbo
|fórmula3 = NH<sub>3</sub>
|CAS = 7664-41-7
|PubChem = 134988186
|ChEBI =
|ChemSpiderID =
|estáu = Gas
|DrugBank =
|UNII = 
|apariencia = Incoloru<br />Golor caltriante y desagradable
|dens1 = 0.73
|masa = 17,03
|PFK = 195,42
|PEK = 239,81
|PDK = 773
|TCK = 405,5
|PC = 111,52
|cristal = 
|visco = 
|índice refraición = 1,355
|pKa = 9,24<ref>{{cita llibru|apellíos=Río|nome=Rosario Solera del títulu=Aspeutos biolóxicos de la dixestión anaeróbica II.2|url=https://books.google.es/books?id=7b3-CAAAQBAJ&pg=PA137&dq=pKa+amoniacu&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjp75rKscvYAhVM7RQKHdBXBLAQ6AEIMzAC#v=onepage&q=pKa%20amoniacu&f=false|fechaaccesu=2018-01-09|fecha=2014|editorial=Ediciones Paraninfu, S.A.|isbn=9788484767008|idioma=es}}</ref>
|pKb = 5<ref>{{cita llibru|apellíos=Bailey|nome=Philip S.|títulu=Química orgánica: conceutos y aplicaciones|url=https://books.google.es/books?id=rXvW2Y2130wC&pg=PA312&dq=pKb+amoniacu&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiM7vaRssvYAhWBOxQKHZVWCaoQ6AEIJzAA#v=onepage&q=pKb%20amoniacu&f=false|fechaaccesu=2018-01-09|fecha=1998|editorial=Pearson Educación|isbn=9789701701201|idioma=es|apellíos2=Bailey|nome2=Christina A.}}</ref>
|sol = 89,9 g/100 ml (0&nbsp;°C)
|sol otru = 
|KPS = 
|mdipolar = 1,42
|familia = 
|esencial = 
|codón = 
|isoelect = 
|DfH0G = -45,92
|DfH0L = -40,2
|DfH0S = 
|S0G = 192,77
|S0L = 
|S0S = 
|Y0 = 
|caloresp = 4,700 kJ/kg·K (liq)<br />80,08 J/mol·K
|PInflam = 284
|SGA = [[Ficheru:GHS-pictogram-bottle.svg|70px|GHS04 - Gas presurizáu|alt=GHS-pictogram-bottle.svg]] [[Ficheru:GHS-pictogram-acid.svg|70px|GHS05 - Corroyente|alt=GHS-pictogram-acid.svg]] [[Ficheru:GHS-pictogram-skull.svg|70px|GHS06 - Toxicidá aguda (categoríes 1ª, 2ª y 3ª)|alt=GHS-pictogram-skull.svg]] [[Ficheru:GHS-pictogram-pollu.svg|70px|GHS09 - Dañible pal mediu ambiente|alt=GHS-pictogram-pollu.svg]] 
|NFPA704 = {{NFPA 704|Health=3|Flammability=1}}
|TAutoig = 924
|FrasesR = R10, R23, R34, R50
|FrasesS = (S1/2), S9, S16, S26, S36/37/39, S45, S61
|LExplos = 15–28&nbsp;%<ref>{{cita web|apellido1=Matheson Gas Data Book|títulu=Lower and Upper Explosive Limits for Flammable Gases and Vapors (LEL/UEL)|url=http://www.mathesongas.com/pdfs/products/Lower-%28LEL%29-%26-Upper-%28UEL%29-Explosive-Limits-.pdf|editorial=Matheson Gas Products|idioma=inglés|fechaaccesu=2 d'ochobre de 2016|páxina=443|formatu=PDF|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190930132307/https://www.mathesongas.com/pdfs/products/Lower-%28LEL%29-%26-Upper-%28UEL%29-Explosive-Limits-.pdf|fechaarchivu=2019-09-30}}</ref>
|RTECS = BO0875000 (anhidro)<br />BQ9625000 (soluciones)
|riesgu1 = 
|ingestión = Ye peligrosu. Síntomes inclúin estomagada y vultures; dañu a los llabios, boca y esófagu.
|inhalación = Los vapores son desaxeradamente irritantes y corroyentes.
|piel = Disoluciones concentraes pueden producir quemadures severes y [[necrosis]].
|güeyos = Puede causar daños permanentes, inclusive en cantidaes pequeñes.
|LD50 = 
|más info = [https://web.archive.org/web/http://ull.chemistry.uakron.edu/erd/chemicals/6001/6008.html Hazardous Chemical Database]
|relac1n = [[Hidruru|Hidruros]] rellacionaos
|relac1d = [[Arsina]]<br />[[Fosfina]]<br />[[Estibina]]<br />[[Bismutina]]
|relac2n = Hidruros de nitróxenu rellacionaos
|relac2d = [[Hidrazina]]<br />[[Acedu azothídrico]]
|relac3n = Otros compuestos
|relac3d = [[Hidróxidu d'amoniu]]
}}

L''''amoniacu''' ye un [[compuestu químicu]] de [[nitróxenu]] cola fórmula química NH<sub>3</sub>. Ye un [[gas]] incoloru con un carauterísticu golor repulsivo. L'amoniacu contribúi significativamente a les necesidaes nutricionales de los organismos terrestres por ser un precursor de fertilizantes. Direuta o indireutamente, l'amoniacu ye tamién un elementu importante pa la síntesis de munchos fármacos y ye usáu en diversos productos comerciales de llimpieza. Magar el so gran usu, l'amoniacu ye cáusticu y peligrosu. La producción industrial del amoniacu en 2012 foi de 198&nbsp;000&nbsp;000 tonelaes, lo qu'equival a un 35&nbsp;% de medría con respectu al añu 2006, con 146&nbsp;500&nbsp;000 tonelaes.<ref name=Ullmann>{{cita llibru|autor=Max Appl |títulu=Ammonia, in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|añu= 2006|editorial= Wiley-VCH|allugamientu= Weinheim|doi=10.1002/14356007.a02_143.pub2}}</ref>

El NH<sub>3</sub> fierve a los -33.34&nbsp;°C a una presión d'una [[atmósfera]], esto ayuda a que pueda caltenese n'estáu líquidu, so presión a temperatures baxes. Sicasí, a temperatures mayores a 405.5&nbsp;K (temperatura crítico) nengún aumentu na presión va producir la condensación d'esti gas. Si la presión aumenta percima del valor críticu de 111.5&nbsp;atm, cualquier aumentu percima d'esti valor aumenta la compresión de les molécules del gas, pero nun se forma una fase líquida definida. L'amoniacu casero o [[hidróxidu d'amoniu]] ye una solución de NH<sub>3</sub> n'agua. La concentración de dicha solución ye midida n'unidaes de la [[Escala Baumé]], con 26 graos baumé (cerca del 30&nbsp;% por pesu d'amoniacu) como concentración típica del productu comercial.<ref name=LaRoche>{{cita web |url=http://www.airgasspecialtyproducts.com/UserFiles/laroche/PDF/AAPhysical.pdf |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071127011850/http://www.airgasspecialtyproducts.com/UserFiles/laroche/PDF/AAPhysical.pdf |fechaarchivu=27 de payares de 2007 |títulu=Ammonium hydroxide physical properties }}</ref>

Según la [[TREPEV|teoría de repulsión ente pares d'electrones de la capa de valencia]], los pares electrónicos de valencia del nitróxenu na molécula empobinar escontra los vértices d'un [[tetraedru]], distribución carauterística cuando esiste hibridación sp³. Esiste un [[par solitariu]], polo que la xeometría de la molécula ye [[piramidal trigonal]] ([[grupu puntual de simetría]] C<sub>3v</sub>). En [[disolución]] aguacienta puede portase como una base y formase el [[ion]] [[amoniu]], NH<sub>4</sub><sup>+</sup>, con un [[átomu]] d'hidróxenu en cada vértiz d'un tetraedru.

L'amoniacu, a temperatura ambiente, ye un [[gas]] incoloru de golor bien caltriante y cheirientu. Produzse naturalmente por descomposición de la materia orgánico y tamién se fabrica industrialmente. Ye fácilmente soluble y s'[[Evaporación (procesu físicu)|evapora]] rápido. Xeneralmente viéndese en forma [[líquidu|líquida]].

La cantidá d'amoniacu producíu industrialmente cada añu ye cuasi igual a la producida pola naturaleza. L'amoniacu ye producíu naturalmente nel suelu por [[bacteria|bacteries]], por [[Planta|plantes]] y [[Animal|animales]] en descomposición y por refugayes animales. L'amoniacu ye esencial pa munchos procesos biolóxicos.

La mayor parte (más del 80&nbsp;%) del amoniacu producíu en plantes químiques ye usáu pa fabricar [[abonu|abonos]] y pa la so aplicación direuta como abonu. El restu ye usáu en testiles, [[plásticu|plásticos]], [[esplosivu|esplosivos]], na producción de magaya y [[papel]], [[alimentu|alimentos]] y [[bébora|bébores]], productos de llimpieza domésticos, refrigerantes y otros productos. Tamién s'usa en sales arumosos.

Pol so [[pH]] alcalín, ye capaz de reaccionar con [[ácidu|ácidos]] produciendo '''sales d'amoniu.'''

El so nome foi dau pol químicu [[Suecia|suecu]] [[Torbern Bergman]] al gas llográu nos depósitos de [[sal]] cerca del templu d'[[Amón]], n'Exiptu y vien del [[Griegu clásicu|griegu]], ''ammōniakón'', que significa ''lo perteneciente a Amón''.<ref>{{cita web| url=http://dictionary.reference.com/search?q=ammoniac&db=luna |títulu= ammoniac definition|fechaaccesu=26 de xunu de 2009 | idioma=inglés| cita=ammōniakón (neut. of ammōniakós of Ammon; see -i-, -ac ), applied to a salt and a gum resin prepared near the Shrine of Ammon in Libya}}</ref><ref>{{cita web| url=http://www.lovatts.com.au/news/2009/02/23/ammonia/| títulu=ammonia| fechaaccesu=27 de xunu de 2009| idioma=inglés| cita=In 1782 the term ‘ammonia' was coined for this colourless, pungent gas by the Swedish chemist, Torbern Bergman.| urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090924071158/http://www.lovatts.com.au/news/2009/02/23/ammonia/| fechaarchivu=2009-09-24}}</ref>

== Apaición natural ==
L'amoniacu atópase en pequeñes cantidaes na atmósfera, siendo producíu pola podrizu de la materia nitrogenada proveniente de plantes y animales. L'amoniacu y sales d'amoniu tamién s'atopen en pequeñes cantidaes na agua de lluvia, onde'l [[cloruru d'amoniu]] y [[sulfatu d'amoniu]] atópase en zones volcániques; los cristales de bicarbonatu d'amoniu atopáronse na [[Patagonia]], nel [[guanu]]. El reñón secreta amoniacu pa neutralizar l'escesu d'ácidu.<ref>{{cita publicación|pmid=10360635|añu=1999|autor=Kirschbaum, B; Sica, D; Anderson, F. P. |títulu=Urine electrolytes and the urine anion and osmolar gaps.|volume=133|númberu=6|páxines=597–604|issn=0022-2143|publicación=The Journal of laboratory and clinical medicine|doi=10.1016/S0022-2143(99)90190-7}}</ref> Los sales d'amoniacu atópense distribuyíes al traviés de suelu fértil y nel océanu. L'amoniacu tamién s'atopa n'otres partes del [[sistema solar]]: en [[Marte (planeta)|Marte]], [[Xúpiter (planeta)|Xúpiter]], [[Saturnu (planeta)|Saturnu]], [[Uranu (planeta)|Uranu]], [[Neptunu (planeta)|Neptunu]] y [[Plutón (planeta nanu)|Plutón]]. Les sustancies que contienen amoniacu, o aquelles que son similar a él, llámense '' amoniacales''.

== Propiedaes ==
L'amoniacu ye un gas incoloro con un golor desagradable. Ye más llixeru que l'aire, la so densidá ye 0.589 vegaes la del aire de l'atmósfera. Entiéstase fácilmente polos sos fuertes [[pontes d'hidróxenu]] ente les molécules; el líquidu fierve a -33.3&nbsp;°C y conxélase a los -77.7&nbsp;°C en cristales blancos.{{sfn|Chisholm|1911}}

L'amoniacu puédese desodorizar fácilmente reaccionando con bicarbonatu de sodiu o acedu acético. Dambes reaiciones formen sales d'amoniacu ensin golor.

;Sólidu

La simetría del cristal ye cúbicu, el so símbolu pearson ye CP16, grupu espacial P 213 Non.198, constante de rede 0.5125&nbsp;nm.<ref>{{cita publicación|doi=10.1107/S0567739479001340|títulu=The crystal structure of deuteroammonia between 2 and 180 K by neutron powder profile refinement|añu=1979|apellíu1=Hewat|nome1=A. W.|last2=Riekel|first2=C.|publicación=Acta Crystallographica Section A|volume=35|númberu=4|páxina=569|bibcode = 1979AcCrA..35..569H }}</ref>

;Líquidu

L'amoniacu líquido tien fuertes fuercies ionizantes reflexando la so alta [[constante dieléctrica]] de 22. L'amoniacu líquido tien una bien alta entalpía de vaporización (23.35&nbsp;kJ/mol, cf. agua 40.65&nbsp;kJ/mol, metanu 8.19&nbsp;kJ/mol, fosfina 14.6&nbsp;kJ/mol) y puede ser usáu en llaboratorios en vasos ensin aisllar ensin refrigeración.

;Solubilidá n'agua

L'amoniacu ye miscible con agua. Nuna solución aguacienta puede dixebrase por ebullición. La solución aguacienta d'amoniacu ye una base. La concentración máxima d'amoniacu n'agua tien una densidá de 0.880&nbsp;g/cm³ (880 kg/m³) y ye frecuentemente conocíu como 'amoniacu 0.880'. 

L'amoniacu casero o hidróxidu d'amoniu ye una solución de NH<sub>3</sub> n'agua. La concentración de dicha solución ye midida n'unidaes de la Escala Baumé, con 26 graos baumé (cerca del 30 % por pesu d'amoniacu) como concentración típica del productu comercial.³

;Combustión
L'amoniacu nun se quemar nin sostién la combustión por sigo mesmu, sacante n'amiestos de combustible col 15 a 25&nbsp;% d'aire.
Cuando s'entemez con [[osíxenu]] quemar con una llapada de color verde amarellentáu maciu. A alta temperatura y na presencia d'un catalizador, l'amoniacu descomponer nos sos elementos constituyentes. La combustión asocede cuando la clorina pasa a amoniu, formando nitróxenu y cloruru d'hidróxenu; si la clorina esta por demás, fórmase l'esplosivu tricloruro de nitróxenu (NCl<sub>3</sub>).

=== Estructura ===
La molécula d'amoniacu tien una forma [[Xeometría molecular piramidal trigonal|trigonal piramidal]], como lo prediz la [[TRPECV|teoría de repulsión de los pares d'electrones de la capa de valencia]], con un ángulu d'enllaz determináu de 106.7º.<ref name="CRC 94th">CRC Handbook of Chemistry and Physics, 94th ed. http://www.hbcpnetbase.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170724011402/http://www.hbcpnetbase.com/ |date=2017-07-24 }}. Page 9-26. Retrieved June 18, 2013.</ref> L'átomu central de nitróxenu tien cinco electrones esternos con un electrón adicional de cada átomu d'hidróxenu. Esto da un total d'ocho electrones, o cuatro pares d'electrones que son afaen tetraédricamente. Trés d'esos pares d'electrones úsense como enllaces pares, lo que dexa un par d'electrones llibres. Esti par repele más fuertemente los pares d'enllaces, entós l'ángulu del enllaz nun ye de 109.5º como s'esperaría por un acomodu tetraedral, sinón de 106.7º.<ref name="CRC 94th"/> L'átomu de nitróxenu na molécula tien un par d'electrones llibres, lo cual provoca que l'amoniacu seya una base, aceptador de protones. Esta forma da-y a la molécula un momentu [[dipolo]] y facer una [[molécula polar]]. La polaridá de la molécula y, especialmente, la so habilidá pa formar pontes d'hidróxenu, fai que l'amoniacu seya altamente miscible n'[[agua]]. L'amoniacu ye moderadamente básicu, una solución aguacienta a 1 [[molaridad|M]] tien un [[pH]] de 11.6 y si un ácidu fuerte ye amestáu a la solución hasta que la solución algame un pH neutral de (pH=7), 99.4&nbsp;%, les molécules amoniacu se protonan. La temperatura y el salín tamién afecten la proporción de NH<sub>4</sub><sup>+</sup>. Lo resultante tien una forma regular y ye isoelectrónico con metanu.

La molécula d'amoniacu fácilmente esperimenta inversión del [[nitróxenu]] a temperatura ambiente; una analoxía útil ye que cuando una sombriella xira al aviesu nun fuerte vientu. La barrera d'enerxía a esta inversión ye de 24.7&nbsp;kJ/mol, y la frecuencia resonante ye de 23.79&nbsp;Hz, correspondiente a la radiación d'un [[microondes]] con una llonxitú d'onda de 1.260&nbsp;cm. L'absorción a esta frecuencia foi la primera espectroscopia de microondes reparada.<ref name="Cleeton">{{cita publicación|doi=10.1103/PhysRev.45.234|títulu=Electromagnetic Waves of 1.1cm. Wave-Length and the Absorption Spectrum of Ammonia|añu=1934|autor=Cleeton, C. Y.|publicación=Physical Review|volume=45|númberu=4|páxines=234|nome2=N. H.|apellíu2=Williams|bibcode = 1934PhRv...45..234C }}</ref>

=== Anfotericidad ===
Una de les carauterístiques más importantes del amoniacu ye'l so [[basicidad]]. L'amoniacu ye consideráu una [[Base (química)|base]] débil. Combinar con ácidos pa formar sales; con [[ácidu clorhídrico]] forma cloruru d'amoniu; con [[acedu nítrico]], nitratu d'amoniu, etc. Comoquier, l'amoniacu perfectamente ensugo nun se combina con [[cloruru d'hidróxenu]] dafechu secu; l'agua ye necesaria por que se lleve a cabu la reaición<ref>{{cita publicación|autor=Baker, H. B. |añu=1894|publicación=J. Chem. Soc.|volume=65|páxina= 612}}</ref> Como una demostración del esperimentu, les botelles abiertes con amoniacu concentrao y ácidu clorhídrico producen nubes de cloruru d'amoniu, que paecen salir "de la nada" mientres los sales formen onde s'atopen los dos nubes d'espardimientu de les molécules, ente los dos botelles.

:NH<sub>3</sub> + HCl → NH<sub>4</sub>Cl

Los sales producíos por aición del amoniacu n'ácidos son conocíos como compuestu d'amoniu, que contienen el ion d'amoniu. (NH<sub>4</sub><sup>+</sup>).

Anque l'amoniacu ye conocíu como base débil, tamién funciona como un ácidu bien débil. Ye una sustancia prótica si ye capaz de formar [[aminas]] (les cualos contienen el ion nH<sub>2</sub><sup>−</sup> ). Por casu, el [[litiu]] disueltu n'amoniacu líquido pa dar una solución de litiu amina.

: Li + NH<sub>3</sub> → LiNH<sub>2</sub> + ½ H<sub>2</sub>

=== Autu disociación ===
Según l'agua, l'amoniacu sufre autoionización molecular pa formar les sos bases y ácidos conxugaos.

:2 {{chem|NH|3}} (aq) {{eqm}} {{chem|NH|4|+}} (aq) + {{chem|NH|2|-}} (aq)
En presión y temperatura estándar, K=[{{chem|NH|4|+}}][{{chem|NH|2|-}}] = 10{{la so|p=−30}}

=== Combustión ===
La combustión del amoniacu da nitróxenu y agua ye una reaición [[exotérmica]]:

: 4 NH<sub>3</sub> + 3 O<sub>2</sub> → 2 N<sub>2</sub> + 6 H<sub>2</sub>O (''g'') ([[Standard enthalpy of reaction|Δ''H''°<sub>r</sub>]] = −1267.20 kJ/mol)

El [[poder caloríficu]], Δ''H''°<sub>c</sub>, espresáu por mol d'amoniacu y formando condensación d'agua, ye -382.81&nbsp;kJ/mol. El dinitrógeno ye'l productu termodinámicu d'una combustión del amoniacu: tolos óxidos de nitróxenu son inestables con al respective de N<sub>2</sub> and O<sub>2</sub>, que ye'l principiu que ta detrás del convertíu catalíticu. Como sía, los óxidos de nitróxenu pueden ser formaos por productos cinéticos na presencia d'una catálisis apropiada, una reaición de gran importancia industrial na producción d'[[acedu nítrico]]:
:4 NH<sub>3</sub> + 5 O<sub>2</sub> → 4 NON + 6 H<sub>2</sub>O

Una reaición subsecuente lleva NON<sub>2</sub>

:2 NON + O<sub>2</sub> → 2 NON<sub>2</sub>

La combustión d'amoniacu n'aire ye bien difícil na ausencia d'un [[Catalizador (quimica)|catalizador]], pos la temperatura de la llapada ye de normal menor que la d'encendíu del amiestu d'amoniacu con aire. El rangu inflamable del amoniacu nel aire ye del 16&nbsp;% al 25&nbsp;%.<ref>Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1984). Chemistry of the Elements. Oxford: Pergamon Press. p. 485. ISBN 0-08-022057-6.</ref>

=== Formación d'otros compuestos ===
En [[química orgánica]], l'amoniacu puede actuar como [[nucleófilo]] en reaiciones de sustitución nucleofílica. Pueden formase [[aminas]] pola reaición del amoniacu con [[haloalcanos]], anque'l -NH<sub>2</sub> resultando ye tamién nucleofílico y aminas secundaries y terciaries fórmense como subproductos. Un escesu d'amoniacu ayuda a embrivir sustituciones múltiples, y neutraliza a los haluros d'hidróxenos formaos. La [[metilamina]] ye preparada comercialmente pola reaición d'amoniacu con [[clorometano]], y la reaición d'amoniacu con ácidu 2-bromopropanoico usóse pa preparar alanina racémica nun rendimientu al 70&nbsp;%. La [[etanolamina]] preparar por una reaición d'oxidación con etilenu: la reaición dacuando dexa producir dietalonamina y trietalonamina.

Les [[amida|amides]] pueden ser prepares por una reaición d'amoniacu con derivaos ácidos carboxílicos. El [[cloruru de acilo]] ye'l más reactivu, pero l'amoniacu tien de tar presente en siquier el doble pa neutralizar l'ácidu clorhídrico formáu. Los [[ésteres]] y [[anhídridos]] tamién reaccionen col amoniacu pa formar amidas. Los sales amoniu d'acedos carboxílicos pueden tar deshidratadas en amidas tanto tiempu que nun haya térmicamente grupos sensitivos presentes: temperatures de 150&nbsp;°C a 200&nbsp;°C son riquíes.

L'hidróxenu nel amoniacu puede ser reemplazáu por [[metal]]es, asina'l [[magnesiu]] quema nel gas cola formación de nitratu de magnesiu Mg<sub>3</sub>N<sub>2</sub>, y cuando'l gas pasa sobre [[sodiu]] o [[potasiu]] sobre calecíu, sodamida, NaNH<sub>2</sub>, y potasamida, KNH<sub>2</sub>, fórmense. Onde necesariamente en nomenclatura IUPAC, prefierse "azano" como nome del anomíaco: polo tanto la cloramina llamaríase "cloroazano", non cloroamoníaco.

L'amoniacu pentavalente ye conocíu como λ<sup>5</sup>-amino, o más comúnmente como hídricu d'amoniu. Ye sólidu cristalín ye estable solamente n'altes presiones, y descomponse de nuevu n'amoniacu trivalente y gas hidróxenu en condiciones normales. Investigóse esta sustancia como posible combustible en 1966.<ref>{{cita noticia|url=http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metadataPrefix=html&identifier=AD0373800|títulu=High pressure chemistry of hydrogenous fuels|autor=Sterrett, K. F. ; Caron, A. P.|editorial=Northrop Space Labs|añu=1966|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110823130932/http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metadataPrefix=html&identifier=AD0373800|archivedate=2011-08-23|fechaaccesu=2018-02-24}}</ref>

=== Amoniacu como [[amestando]] ===
L'amoniacu puede funcionar como un amestando en complexu de [[Metal de transición|metales de transición]]. Ye un donor-σ, metanes les series espectroquímicas, y amuesa un comportamientu entemediu en duru-blandiu. Dellos complexos d'amoniacu inclúin 'tetraamminediaquacopper'([Cu(NH<sub>3</sub>)<sub>4</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>2</sub>]<sup>2+</sup>), ([Ag(NH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>]<sup>+</sup>) que ye la especie activa del axente de Tollen's. La formación d'esti complexu tamién puede estremase ente precipitaos de distintos haluros de plata: cloruru de plata (AgCl) ye soluble nuna solución d'amoniacu esleíu (2M), el bromuru de plata (AgBr) ye soluble solo nuna solución d'amoniacu concentrao, onde'l yoduro de plata (AgI) ye insoluble n'amoniacu líquido.

Los complexos de cromu conocer nel sieglu XIX, y formaron la base de la teoría revolucionaria d'[[Alfred Werner]], sobre la estructura de la coordinación de compuestos. Werner notó solamente dos isómeros ("fac"- y "mer"-) del complexu [CrCl<sub>3</sub>(NH<sub>3</sub>)<sub>3</sub>] puede formase, y concluyó que los amestaos tienen de tar afechos alredor de los iones de metales nos [[vértices]] d'un [[octahedron]]. Esta propuesta hai disido confirmada dende entós pola [[cristalografía de rayos X]].

Un amoniacu amestando xuníu a un ion metal ye marcadamente más acedu qu'una molécula llibre d'amoniacu, anque la desprotonación nuna solución aguacienta entá ye raru. Un exemplu ye la reaición Calomel:
:Hg<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub> + 2 NH<sub>3</sub> → Hg + HgCl(NH<sub>2</sub>) + NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + Cl<sup>−</sup>

=== Amoniacu en teoría de grupos ===
El [[grupu puntual]] p'amoniacu ye C<sub>3v</sub> cuando la exa mayor va al traviés del nitróxenu vertical. Cuando la exa mayor esta filáu yá seya en sentíu de les manecillas del reló o al contrarió, en 120º, cada hidróxenu mover na locación previa d'otru hidróxenu. Otru aspeutu del grupu puntal de C<sub>3v</sub> inclúi trés planos verticales de simetríes qu'intercepta al nitróxenu y a unu de los hidróxenos dexando a los otros dos que se reflexen l'unu con otru.

La matriz matemática pa esti subgrupu particular ye complicáu desque les matrices producíes poles rotaciones o les reflexones son reducibles comparaes a otres matrices que son irreducibles. Por eso, un tresformamientu similar ten de ser fecha en cada porción de la matriz que ye reducible. El tresformamientu similar pal amoniacu vien de los cálculos de la diagrama orbital molecular de simetría afechu a una combinación llinial pa la contribución d'enllaces de cada unu de los hidróxenos.

== Detección y determinación ==
:''Esta seición ye sobre detección nel llaboratoriu.''

=== Amoniacu en solución ===
L'amoniacu y los sales d'amoniu pueden ser fácilmente detectaes, en rastros minutos, añadiendo la solución de Nessler, que da-y una coloración mariella en presencia del menor rastru amoniacu o sales d'amoniu. La cantidá d'amoniacu en sales amoniu pue ser envaloráu cuantitativamente por destilación de sales con [[hidróxidu de sodiu]] o [[hidróxidu de potasiu]], l'amoniacu evoluciona tando absorbíu nun volume conocíu en [[ácidu sulfúrico]] estándar y l'escesu d'ácidu dempués determina l'analís volumétrico; o l'amoniacu puede ser absorbíu n'ácidu clorhídrico y el cloruru d'amoniu fórmase tan precipitáu como'l hexacloroplatinato d'amoniu, (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>PtCl<sub>6</sub>.

=== Amoniacu gaseoso ===
Los palos d'azufre quemar pa detectar pequeñes fugues nos sistemes de refrigeración d'amoniacu. Cantidaes más grandes pueden ser detectaes caleciendo los sales con un álcali cáusticu o con óxidu de calciu, cuando'l golor carauterístico del amoniacu seya aparente. L'amoniacu ye un irritante y la irritación aumenta cola concentración; la llende dexada d'esposición ye 25&nbsp;ppm, y letal enriba 500&nbsp;ppm.<ref>(OSHA) Source: Dangerous Properties of Industrial Materials (Sixth Edition) by N. Irving Sax</ref> Concentraciones más altes son difícilmente detectaes por detectores convencionales, el tipu de defeutos escuéyese d'alcuerdu a la sensibilidá riquida (semiconductor, catalíticu, electroquímicu). Propunxéronse sensores holográficos pa detectar concentraciones enriba del 12.5&nbsp;% en volume.<ref>J. L. Martinez Hurtado and C. R. Lowe (2014), Ammonia-Sensitive Photonic Structures Fabricated in Nafion Membranes by Laser Ablation, ACS Applied Materials & Interfaces 6 (11), 8903-8908. http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/am5016588</ref>

=== Nitróxenu amoniacal (NH<sub>3</sub>-N) ===
El nitróxenu amoniacal (NH<sub>3</sub>-N) ye una midida comúnmente usada pa esaminar la cantidá d'iones amoniu, derivaos naturalmente del amoniacu, y tornáu a amoniacu por procesos orgánicos, n'agua o refugayes líquides. Ye una midida usada principalmente pa cuantificar valores nel tratamientu de bagazu y sistemes de purificación d'agua, según midida de la salú reserves d'agua natural y fecha pol home. Midir n'unidaes de mg/L ([[miligramos]]/[[Llitru|Llitros]]).

== Historia ==
[[Ficheru:Ammoniak Reaktor BASF.jpg|thumb|Esti reactor d'alta presión foi construyíu en 1921 por BASF en [[Ludwigshafen am Rhein]] y montáu de nuevu nes instalaciones de la [[Universidá de Karlsruhe]] n'[[Alemaña]].]]
Los Romanos diéron-y el nome de 'sal ammoniacus' (sal d'amoniacu) a los depósitos de cloruru d'amoniacu colectados cerca del templu de Amun (en griegu Ἄμμων" Ammon) na antigua Libia pola proximidá del templu.<ref>{{cita web|títulu = Ammonia|obra = h2g2 Eponyms|editorial = BBC.CO.UK|fecha = 11 de xineru de 2003|url = https://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/alabaster/A632990|fechaaccesu = 8 de payares de 2007|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071102023049/https://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/alabaster/A632990|fechaarchivu = 2 de payares de 2007|deadurl = no}}</ref> Los sales d'amoniacu conocer dende tiempu antiguos; asina ye que el términu de "Hammoniacus sal" apaez nes escritures de [[Pliniu'l Vieyu|Plinio]],<ref>{{harvnb|Chisholm|1911}} cites Pliny ''Nat. Hist.'' xxxi. 39</ref> anque nun se sabe si'l términu ye idénticu al términu modernu de "sal-ammoniac" (cloruru d'amoniu).<ref name="Mineral Data">{{cita web|url=http://webmineral.com/data/Sal-ammoniac.shtml |títulu=Sal-ammoniac|editorial=Webmineral|fechaaccesu=7 de xunetu de 2009}}</ref>

Na forma de sal d'amoniacu, l'amoniacu foi importante na [[alquimia]] medieval, como nel sigo XVIII, mentar por químicu Persa [[Jābir ibn Hayyān]],<ref name="Haq1995">{{cita llibru|apellíu=Haq|nome=Syed Nomanul|títulu=Names, Natures and Things: The Alchemist Jabir Ibn Hayyan and His Kitab Al-Ahjar (Book of Stones)|url=https://books.google.com/?id=P-70YjP0nj8C|fechaaccesu=22 de xunu de 2010|fecha=28 de febreru de 1995|editorial=Springer|isbn=978-0-7923-3254-1}}</ref> y los alquimistas dende'l sieglu XIII, siendo mentáu por [[Albertus Magnus]].{{sfn|Chisholm|1911}} Tamién foi utilizáu por tintoreros na [[Edá media]] en forma d'[[orina]] lleldada p'alteriar el color de los tintes vexetales. Nel sieglu XV, [[Basilius Valentinus]] demostró que l'amoniacu podía ser llográu pola aición d'álcalis en sal d'amoniacu. Nun periodu posterior, cuando los sales d'amoniacu llograr de la destilación de pezuñes y cuernos de los gües y neutralizando el carbonatu resultante con ácidu clorhídrico.<ref>{{cita llibru|url=https://books.google.com/?id=kwQQaltqByAC&pg=PA72|páxina=72|títulu=Historical Studies in the Language of Chemistry|autor=Maurice P. Crosland|editorial=Courier Dover Publications|añu=2004|isbn=0-486-43802-3}}</ref>

L'amoniacu gaseoso foi aislláu per primer vegada por [[Joseph Priestley]] en 1774 y foi nomáu por él como "aire alcalino".<ref name="Alchemy" >{{cita llibru|autor=Abraham, Lyndy|títulu=Marvell and alchemy|editorial=Aldershot Scolar |añu=1990|isbn=0-85967-774-5}}</ref> Once años dempués en 1785, [[Claude Louis Berthollet]] atopó la so composición.{{sfn|Chisholm|1911}}

El procesu d'Haber-Bosch produz amoniacu dende'l nitróxenu nel aire, que foi desenvueltu [[Fritz Haber]] y [[Carlo Bosch]] en 1909 y patentar en 1910. El so primer usu foi nuna escala industrial n'Alemaña mientres [[Primer Guerra Mundial]].<ref name=Ullmann/> L'amoniacu foi usáu pa producir esplosivos pa sostener refuerzos de guerra.<ref name="Conquering" >{{cita llibru|autor=Smith, Roland|títulu=Conquering Chemistry|añu=2001|isbn=0-07-470146-0|editorial=McGraw-Hill|allugamientu=Sydney}}</ref> Sicasí, a pesar del so orixe con fines bélicos, el procesu aportó a la principal fonte de nitróxenu fitu nel mundu, ameyorando'l rendimientu de los cultivos y apangando la fame a millones de persones nel planeta.

Anterior a la disponibilidad del gas natural baratu, l'hidróxenu como precursor de la producción d'amoniacu llevar a cabu con [[electrolisis]] de l'agua o usando'l procesu de cloru-álcali.

== Usos ==

=== Fertilizante ===
Aproximao'l 83&nbsp;% del amoniacu nel 2004 utilizábase como fertilizantes o sales, soluciones o anhídridos. Cuando s'aplicaba en suelu, ayudaba a amontar el rendimientu de los cultivos como'l maíz y el trigu. El 30&nbsp;% del nitróxenu agricultural usáu nos Estaos Xuníos ye en forma d'anhídridu y nel mundu, 110 millones de tonelaes usen cada añu.<ref>{{cita noticia|url=http://www.washingtonpost.com/national/health-science/anhydrous-ammonia-fertilizer-abundant-important-hazardous/2013/04/18/c2d4c69c-a85a-11y2-a8y2-5b98cb59187f_story.html|títulu=Anhydrous ammonia fertilizer: abundant, important, hazardous|editorial=Washington Post|autor=David Brown|fecha=18 d'abril de 2013|fechaaccesu=23 d'abril de 2013}}</ref>

=== Precursor de compuestos de nitróxenu ===
L'amoniacu ye direuta o indireutamente'l precursor de la mayor parte de los compuestos que contienen nitróxenu. Virtualmente, tolos compuestos sintéticos de nitróxenu son derivaos del amoniacu. Unu de los derivaos más importantes l'ácidu nítrico. El material clave xenérase gracies al procesu de Ostwald por oxidación d'amoniacu con aire sobre un catalizador de platín, con una temperatura ente 700&nbsp;°C y 800&nbsp;°C y 9 atmósferes. El [[óxidu nítrico]] ye un intermediariu nesta reaición.<ref>{{cita llibru|autor=Holleman, A. F.; Wiberg, Y. |títulu=Inorganic Chemistry|editorial=Academic Press|ubicación= San Diego|añu=2001|isbn=0-12-352651-5}}</ref>
: NH<sub>3</sub> + 2 O<sub>2</sub> → HNO<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>O L'ácidu nítrico
ye usáu pa la producción de fertilizantes, esplosivos, etc.

=== Llimpiador ===
L'amoniacu casero ye una solución de NH<sub>3</sub> n'agua (hidróxidu d'amoniacu) usáu col propósitu de llimpiar superficies. Unu de los sos usos más comunes ye llimpiar cristal, porzolana y aceru inoxidable. Tamién s'usa frecuentemente pa llimpiar fornos y absorbiendo elementos p'allandiar na suciedá. L'amoniacu casero tien una concentración peso de 5 a 10&nbsp;% d'amoniacu.

=== Fermentadura ===
Soluciones d'amoniacu d'ente'l 16&nbsp;% y el 25&nbsp;% usar en fermentadures industriales como fonte de nitróxenu pa microorganismos y afaer el so pH mientres la [[fermentadura]].

=== Axente antimicrobiano p'alimentos ===
En 1895, sabíase que l'amoniacu yera un antiséptico fuerte. Por esto ríquese 1.4 gramos per llitru pa caltener el [[caldu]].<ref>{{cita llibru|url=http://www.archive.org/details/disinfectiondisi00rideuoft|títulu=Disinfection and Disinfectants: An Introduction to the Study of|autor=Samuel Rideal|editorial=Charles Griffin and Company|place=London|añu=1895|páxina=109}}</ref> Nun estudiu, amoniacu anhídridu destruyó 99.999&nbsp;% de bacteries zoonóticas ([[Zoonosis]]) en tres tipos d'alimentu p'animales.<ref>{{cita publicación|doi=10.1016/j.ijfoodmicro.2007.11.040|títulu=Ammonia disinfection of animal feeds — Laboratory study|autor=Tajkarimi, Mehrdad ''et al.''|publicación=International Journal of Food Microbiology|volume=122|númberu= 1-2|añu=2008|páxines=23–28|pmid=18155794|apellíu2=Riemann|nome2=H. P.|last3=Hajmeer|first3=M. N.|last4=Gomez|first4=Y. L.|last5=Razavilar|first5=V.|last6=Cliver|first6=D. O.}}</ref> L'anhídridu d'amoniacu úsase anguaño pa esaniciar contaminación microbiana.<ref>"[http://asae.frymulti.com/abstract.asp?aid=27245&t=2 Evaluation of Treatment Methods for Reducing Bacteria in Textured Beef] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811220534/http://asae.frymulti.com/abstract.asp?aid=27245&t=2 |date=2011-08-11 }}", Jensen, Jean L ''et al.'', [[American Society of Agricultural and Biological Engineers]] Annual Meeting 2009</ref><ref>''[http://haccpalliance.org/sub/Antimicrobial%20Interventions%20for%20Beef.pdf Reference Document: Antimicrobial Interventions for Beef] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180918144110/http://haccpalliance.org/sub/Antimicrobial%20Interventions%20for%20Beef.pdf |date=2018-09-18 }}'', Dawna Winkler and Kerri B. Harris, Center for Food Safety, Department of Animal Science, [[Texas A&M University]], May 2009, page 12</ref> La [[baba rosa]] esta fecha de retayos de carne grasosos remover la grasa con calor y centrifugación, depués tratándolo con amoniacu pa matar a les ''[[E. coli]]'' en niveles indetectables.<ref>{{cita noticia | url = http://www.nytimes.com/2009/10/04/health/04meat.html | obra=The New York Times | títulu=The Burger That Shattered Her Life | nome=Michael | apellíu=Moss | fecha=3 d'ochobre de 2009}}</ref> Hubo esmoliciones sobre la seguridá del procesu, según les quexes de los consumidores sobre'l sabor y el so mal golor.<ref>{{cita noticia | url = http://www.nytimes.com/2009/12/31/us/31meat.html | obra=The New York Times | títulu=Safety of Beef Processing Method Is Questioned | nome=Michael | apellíu=Moss | fecha=31 d'avientu de 2009}}</ref>

=== Fertilizante agrícola ===
{{AP|Amoniacu na agricultura}}
En forma d'[[amoniacu anhidro]] tien un usu como [[fertilizante]] aumentando los niveles de nitróxenu del suelu.

=== Usos menores y emerxentes ===

==== Refrigeración - R717 ====
Gracies a les propiedaes de vaporización del amoniacu, ye útil como un refrigerante.<ref name=Ullmann/> Yera usáu comúnmente antes de la popularización del emplegu de los compuestos clorofluorocarbonados. L'amoniacu anhídridu ye usáu incansablemente na industria de la refrigeración y pa les pistes de ḥoquei pola so alta eficiencia de conversión d'enerxía y baxu costu. Sicasí, tien la desventaxa de ser tóxicu, lo que-y acuta'l so usu domésticu y a pequeña escala. Xunto col so usu modernu de refrigeración por compresión de vapor, utilizóse xunto con hidróxenu y agua en refrigeración d'absorción. El ciclu de Kalina, depende llargamente del rangu de ebullición del amiestu d'amoniacu y agua.

==== Pa remediación d'emisión de gases ====
L'amoniacu ye usáu pa depurar SO<sub>2</sub> de combustibles calientes, y el productu resultante ye convertíu sulfatu d'amoniacu pa usase como fertilizando. L'amoniacu neutraliza la contaminación de los óxidos de nitróxenos (NON<sub>x</sub>) emitíos polos motores diésel. Esta teunoloxía, llamada SCR (Amenorgamientu Selectivu Catalítica), basar nun catalizador a base de [[vanadiu]].<ref>{{cita web|fechaaccesu=7 de xunetu de 2009|url=http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/content/mar2008/db20080321_748642_page_3.htm |títulu=Diesel: Greener Than You Think}}</ref>

L'amoniacu puede ser usáu p'apangar derrames de gases de fosgeno.<ref>{{cita web | editorial = [[International Programme on Chemical Safety]] | títulu = Phosgene: Health and Safety Guide | añu = 1998 | url = http://www.inchem.org/documents/hsg/hsg/hsg106.htm}}</ref>

==== Como combustible ====
[[Ficheru:AmmoniacalGasEngineStreetcarARWaud.jpeg|thumb|Motor de Gas amoniacal, dibuxáu por [[Alfred Waud]] in 1871.]]
[[Ficheru:x-15.jpg|thumb|La nave[[X-15]] usó amoniacu como unu de los componentes del combustibles del motor del cohete.]]

L'amoniacu foi usáu mientres la [[Segunda guerra mundial]] como combustible pa camiones en [[Bélxica]], y el so motor y enerxía solar mayor a 1900. L'amoniacu líquido tamién foi combustible de los motores de reaición XLR99 que prenderíen X-15. Anque nun ye un combustible fuerte, nun dexa dulda nel usu del motor del cohete y la so densidá averada coincide cola densidá del oxidante, osíxenu líquido, lo cual simplificó'l diseñu de l'aeronave.

L'amoniacu propúnxose como una alternativa práutica al [[combustible fósil]] pa la combustión de motores internos.<ref name=c1>{{cita noticia|url=http://www.energy.iastate.edu/Renewable/ammonia/ammonia/2007/Olson2_NH3.pdf|títulu=Ammonia as a Transportation Fuel IV|fecha=15-16 October 2007|editorial=Norm Olson – Iowa Energy Center|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120207092554/http://www.energy.iastate.edu/Renewable/ammonia/ammonia/2007/Olson2_NH3.pdf|fechaarchivu=7 de febreru de 2012}}</ref> El valor caloríficu del amoniacu ye 22.5&nbsp;Mj/kg, que ye aproximao la metá del diésel. Un motor normal, nel cual el vapor de l'agua nun s'entiesta, el valor caloríficu l'amoniacu sería menos del 21&nbsp;%.

L'amoniacu nun puede ser usáu fácilmente nel ciclu de Otto polos sos baxos niveles de octano. anque cola menor de los cambeos a los carburadores y un amenorgamientu drásticu nel radiu de compresión, lo cual riquiría nuevos pistones, un motor de gasolina puede funcionar puramente con amoniacu, nuna fraición baxa del so poder antes de la conversión del consumu de combustibles más potentes.

El tanque d'un automóvil puede almacenar amoniacu líquido siempres y cuando'l tanque esti presurizáu apropiadamente, dependiendo de la temperatura. Dependiendo de les propiedaes termodinámiques del amoniacu son tales qu'a -30&nbsp;°C, la presión del tanque tendría que ser 27.5&nbsp;psi, aproximao lo mesmo qu'un neumáticu d'un carru. A 30&nbsp;°C tendría que ser 170 psi pa caltener l'amoniacu líquido. Si la presión del tanque fuera lliberada, l'amoniacu líquido tornaríase gaseosu y alzar la presión a esi nivel. Los compresores comunes d'aire de neumáticos operen a esta presión, por que la presión del tanque nun seya una barrera pal usu del combustible.

Como sía, hai otres barreres pa estender el so usu. En términos de suministros primos d'amoniacu, les plantes tendríen que ser construyíes p'amontar los niveles de producción, lo cual riquiría una inversión mayor monetaria y enerxética. Entá cuando ye'l segundu compuestu químicu más producíu, la escala de producción d'amoniacu ye una pequeña fraición del petroleu usáu nel mundu. Puede ser manufacturo d'enerxíes anovables, según la enerxía nuclear. [[Noruega]] produció amoniacu con electrólisis d'agua per munchos años dende 1913, produciendo fertilizando per Europa. Si producir del carbonu, el CO<sub>2</sub> puede ser embargáu, pero la captura y almacenamientu de les plantes de carbonu entá nun lleguen nin a la fase de prototipu.

En 1981, una compañía Canadiense convirtió un Chevrolet Impala 1981 por que funcionara con amoniacu.<ref>{{YouTube|L0hBAz6MxC4|Ammonia Powered Car}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.gregvezina.ca |títulu=Watch 'Ammonia Fuel'|fechaaccesu=7 de xunetu de 2009|editorial=Greg Vezina}}</ref>
Dende [[Detroit]] hasta [[San Francisco (California)|San Francisco]] con una sola recarga d'amoniacu.<ref>{{cita web|url=http://www.nh3car.com/|títulu=NH3Car.com}}</ref>

Los motores d'amoniacu qu'usen l'amoniacu como un fluyíu de trabayu, se propunxeron y usaron dacuando.<ref>{{cita web |url=http://www.aqpl43.dsl.pipex.com/MUSEUM/POWER/ammonia/ammonia.htm |títulu=Ammonia Motors |fecha=1 d'ochobre de 2007 |editorial=aqpl43.dsl.pipex.com |fechaaccesu=28 de payares de 2010}}</ref> El principiu ye similar al que s'usa como locomoción, pero col amoniacu usa un fluyíu, en llugar d'aire comprimío. Los motores d'amoniacu usáronse esperimentalmente nel sigo XIX por Goldsworthy Gurney nel Reinu Xuníu y en [[Nueva Orleans]].

==== Como estimulante ====
[[Ficheru:Meth ammonia tank Otley iowa.JPG|thumb|Signu de Anti-metanfetaminas d'anhídridu d'amoniacu, en [[Otley]], [[Iowa]]. L'anhídridu d'amoniacu ye común en fertilizantes ya indispensable pa fabricar anfetaminas.<ref>{{cita noticia|url=http://thegazette.com/2009/10/06/anhydrous-ammonia-tank-locks-have-flaws |títulu=Anhydrous ammonia tank locks have flaws|autor=The Gazette Staff|newspaper=Cedar Rapids Gazette|fecha=6 Oct 2009}}</ref>]]

L'amoniacu, como vapor lliberáu por sales arumosos, tien un usu importante como estimulante respiratoriu. L'amoniacu ye comúnmente usáu na manufactura illegal de [[metanfetamina|metanfetamines]] al traviés d'un amenorgamientu de Birch.<ref>{{cita web |url=http://www.illinoisattorneygeneral.gov/methnet/understandingmeth/basics.html |títulu=Illinois Attorney General &#124; Basic Understanding Of Meth |editorial=Illinoisattorneygeneral.gov |fechaaccesu=21 de mayu de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100910041147/http://www.illinoisattorneygeneral.gov/methnet/understandingmeth/basics.html |fechaarchivu=2010-09-10 }}</ref> El métodu Birch pa faer metanfetamina ye peligrosu porque son desaxeradamente reactives los metales alcalinos y l'amoniacu líquido, y la temperatura líquido del amoniacu failo susceptible a esplotar cuando los reactives son añadíos.

==== Na Industria Testil ====
L'amoniacu líquido ye usáu pal tratamientu de materiales d'algodón, dándo-y propiedaes como [[mercerización]], usando metales álcalis, usar pa prelavar llana.<ref>{{cita publicación|apellido1=Włochowicz|nome1=A.|last2=Stelmasiak|first2=Y.|títulu=Change in thermal properties of wool after treatment with liquid ammonia|publicación=Journal of Thermal Analysis and Calorimetry|volume=26|númberu=1|añu=1983|páxina=17|doi=10.1007/BF01914084}}</ref>

==== Gas de llevantamientu ====
Nuna presión y temperatura estándar, l'amoniacu ye menos trupu qu'una atmósfera, y tien aproximao 60&nbsp;% de poder de llevantamientu del [[hidróxenu]] o [[heliu]]. L'amoniacu úsase dacuando pa enllenar globos meteorolóxicos como un gas de llevantamientu, pol so relativu altu puntu de ebullición (comparáu al heliu o hidróxenu), l'amoniacu potencialmente pudi ser esfrecíu y llicuao nuna nave p'amenorgar la elevación y añader llastre (y tornalo como gas col mesmu fin).

==== Tratamientu de la madera ====
L'amoniacu tamién s'usa pa escurecer madera del carbayu blancu en muebles. Los vapores d'amoniacu reaccionen colos taninos naturales na madera, provocando un cambéu de color.<ref>{{cita web|url=http://www.woodweb.com/knowledge_base/Fuming_white_oak.html |títulu=Fuming white oak}}</ref>

== Procuros de seguridá ==
[[Ficheru:Ammiakoprovod NS.jpg|thumb|La tubería de tresporte d'amoniacu más grande del mundu, fluyendo dende la planta TogliattiAzot, en [[Rusia]] hasta [[Odessa]] n'[[Ucraína]].]]

L'[[Alministración de Seguridá y Salú Ocupacional]] de los Estaos Xuníos, hai delimitado un máximu de 15 minutos a la esposición del amoniacu líquido en 35&nbsp;ppm por volume nel aire del ambiente y 8 hores a 25&nbsp;ppm por volume.<ref name=ToxFaqSheet>{{cita noticia |url=http://www.atsdr.cdc.gov/tfacts126.pdf |títulu=Toxic FAQ Sheet for Ammonia |editorial=[[Agency for Toxic Substances and Disease Registry]] (ATSDR) |fecha=September 2004 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230111055945/https://www.atsdr.cdc.gov/tfacts126.pdf |archivedate=2023-01-11 |fechaaccesu=2018-02-24 }}</ref> L'Institutu Nacional pa la Seguridá y Salú Ocupacional (NIOSH), apocayá amenorgó'l riesgu inmediato de vida y salú de 500 a 300 basaos n'interpretaciones conservativas más recién de la investigación orixinal en 1943. El riesgu inmediato a la vida y salú ye'l nivel nel qu'un trabayador sanu pueda ser espuestu 30 minutos ensin sufrir daños irreversibles a la salú. Otres organizaciones tienen niveles d'esposición variante. Los estándares de la Marina estauxunidense dexaba concentraciones máximes de: Esposición continua (60 díes) a 25&nbsp;ppm, o una hora con 400 ppm.<ref>[http://www.cdc.gov/niosh/idlh/7664417.html Ammonia], IDLH Documentation</ref> El vapor d'amoniacu tien un fedor agudu, irritante y desagradable qu'actúa como prevención de potencial esposición peligrosa. El fedor permediu nel ambiente son 5&nbsp;ppm, un nivel bien embaxo de cualquier peligru o dañu. La esposición a concentraciones bien altes de gas d'amoniacu puede dar como resultáu dañu nos pulmones, y posiblemente la muerte.<ref name=ToxFaqSheet/> Inda cuando l'amoniacu ye reguláu nos Estaos Xuníos como un gas inflamable, entá entra nel fallecimientu d'un gas tóxico al esneldalo y rique seguridá específica al tresportalo en cantidaes más grandes a 3,500 galones.<ref>[http://www.fmcsa.dot.gov/faq/anhydrous-ammonia-covered-under-hazardous-materials-safety-permit-program Is Anhydrous Ammonia covered under the Hazardous Materials Safety Permit Program?] from the website of the [[United States Department of Transportation]] (DOT)</ref>

=== Toxicidá ===
La toxicidá de les soluciones d'amoniacu nun suelen causar problemes a los humanos o a otros mamíferos, por un mecanismu específicu qu'esiste pa prevenir el so almacenamientu nel sangre. L'amoniacu convertir en fosfatu de carbonilo pola enzima carbonil fosfatu sintetasa, y depués entra al [[Ciclu de la urea|Ciclu de la Urea]] pa ser incorporáu a los [[aminoácidu|aminoácidos]] o escretáu na orina. Comoquier, los pexes y [[Amphibia|anfibiu]]s nun tienen esti mecanismu, pos de normal esanicien l'amoniacu de los sos cuerpos con escreción direuta. L'amoniacu inclusive en concentraciones esleíes ye altamente tóxicu p'animales acuáticos, y por esa razón ye clasificáu "peligrosu pal ambiente".

==== Acuicultura ====
Créese que la toxicidá del amoniacu ye una causa de la entá inexplorada perda de pexes en criadorios. L'escesu d'amoniacu puede atropase y causar alteraciones metabóliques o amontar el [[pH]] nel cuerpu del organismu espuestu. La tolerancia varia ente les distintes especies de peces.<ref name=":0">{{cita web|url = http://www.water-research.net/index.php/ammonia-in-groundwater-
runoff-and-streams|títulu = Ammonia in Groundwater, Runoff, and Streams|fecha = |fechaaccesu = 3 d'avientu de 2014|website = The Water Centre|editorial = |apellíu = Oram|nome = Brian}}</ref> En concentraciones menores, alredor de 0.05&nbsp;mg/L, l'amoniacu non-ionizado ye dañible pa los pexes y puede provocar un descensu na crecedera, amenorgar la fertilidá y fecundidá y amontar el estrés y la susceptibilidá a infeición por bacteries y enfermedaes.<ref>{{cita llibru|títulu = Managing ammonia in fish ponds|apellíu = Hargreaves|nome = J.A.|editorial = Southern Rexonal Aquaculture Center|añu = 2004|isbn = |ubicación = |páxina = |apellíu2 = Tucker|nome2 = C.S.}}</ref> N'esposición a un escesu d'amoniacu, los pexes pueden sufrir perdes nel equilibriu, hiperexcitabilidad, medría de l'actividá respiratoria, absorción d'osíxenu y aumentu del ritmu cardiacu.<ref name=":0" /> En concentraciones qu'entepasen los 2.00&nbsp;mg/L, l'amoniacu provoca daños nos texíos, letargo estremu, convulsiones, coma y la muerte.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{cita publicación|url = http://www.pollutionsolutions-online.com/articles/water-wastewater/17/chris_sergeant/the_management_of_ammonia_levels_in_an_aquaculture_environment/1557/|títulu = The Management of Ammonia Levels in an Aquaculture Environment|apellíu = Sergeant|nome = Chris|fecha = 5 de febreru de 2014|publicación = Water/Wastewater|fechaaccesu = 3 d'avientu de 2014|doi = |pmid = }}</ref> Con esperimentos demostróse que la concentración letal pa los pexes polo xeneral varia de 0.2 a 2.00&nbsp;mg/L<ref name=":1" />

Mientres l'iviernu, cuando s'amenorga l'alimentación alministrada a les acuícolas, los niveles d'amoniacu pueden amontase. Les temperatures menores a la del ambiente amenorguen la tarifa de fotosíntesis de les algues, polo que menos amoniacu ye removíu por algues. Nesti tipu d'ambiente, especialmente a llarga escala, nun hai remedios rápidos pa tratar altos niveles d'amoniacu. Encamiéntase prevención primero que correición p'amenorgar el daños a los pexes<ref name=":1" /> y en sistemes d'agua abierto, el circundante ambiente.

=== Información d'almacenamientu Similar al [[propanu]], l'amoniacu [[anhídridu]] ebulle con una temperatura menor a la del ambiente con una presión estándar. Un recipiente p'almacenar amoniacu capaz de contenelo en 250 psi, ye apoderáu pal so almacenamientu.<ref>[https://web.archive.org/web/20111104165051/http://ecfr.gpoaccess.gov/cgi/t/text/text-idx?c=ecfr%3Bsid%3D3a1341f81fbe762466a07d33da2361fb%3Brgn%3Ddiv8%3Bview%3Dtext%3Bnode%3D29%3A5.1.1.1.8.8.33.11%3Bidno%3D29%3Bcc%3Decfr Electronic Code of Federal Regulations:]. Ecfr.gpoaccess.gov. Retrieved on 22 December 2011.</ref> Los compuestos d'amoniacu nun tienen d'entrar en contautu con [[Base (química)|bases]] (sacantes se busque realizar una reaición química específica), pos pueden lliberar cantidaes peligroses d'amoniacu.

=== Usu caseru ===
Soluciones d'amoniacu (5-10&nbsp;% por pesu) usar en llimpiadores caseros, particularmente pa cristal. Estes soluciones son irritante pa los güeyos y la membrana mucosa, y nuna menor proporción pa la piel. Tien de tenese procuru en nunca entemecer estes soluciones con cualquier líquidu que contenga ablanquiadores, pos puede provocar un gas peligroso. Entemecelo con productos que contengan clorina o oxidantes poderosos, como ablanquiadores caseros, pueden llevar a producir gases peligrosos como la [[cloramina]].<ref>{{cita publicación|apellíu =Rizk-Ouaini|nome =Rosette|apellíu2 =Ferriol, Michel; Gazet, Josette; Saugier-Cohen Adad, Marie Therese |títulu = Oxidation reaction of ammonia with sodium hypochlorite. Production and degradation reactions of chloramines|publicación = Bulletin de la Societe Chimique de France|volume =4|páxina =512| añu = 2006| doi = 10.1002/14356007.a02_143.pub2|isbn =3527306730}}</ref>

=== Usu nel llaboratoriu de soluciones d'amoniacu ===
[[Ficheru:Hydrochloric acid ammonia.jpg|thumb|L'ácidu clorhídrico lliberando fumu reaccionando con fumu d'amoniacu pa producir fumu blanco de cloruru d'amoniu.]]
Los peligros de soluciones d'amoniacu dependen na so concentración: Soluciones con amoniacu "esleíu" tienen usualmente ente 5-10&nbsp;% por pesu (5.62&nbsp;mol/l); les soluciones concentraes usualmente tán preparaes con un averáu del 25&nbsp;% por pesu. Con un 25&nbsp;% en pesu, la solución tien una [[densidá]] de 0.907&nbsp;g/cm³ (907 kg/m³), y una solución que tien una densidá menor va tar más concentrada. La siguiente tabla clasifica les soluciones d'amoniacu.
<!-- EU Index non. 007-001-01-2 -->
{| {{tablaguapa}}
|-
! [[Concentración]]<br />por masa (m/m)
! [[Molaridad]]
! [[Concentración]]<br />masa/volumen (m/v)
! Clasificación
|-
| 5–10%
| 2.87–5.62&nbsp;mol/L
| 48.9–95.7 g/L
| Irritante ('''Xi''')
|-
| 10–25%
| 5.62–13.29&nbsp;mol/L
| 95.7–226.3 g/L
| Corroyente ('''C''')
|-
| >25%
| >13.29&nbsp;mol/L
| >226.3 g/L
| Corroyente ('''C''')<br />Peligrosu pa<br />l'ambiente ('''N''')
|}

El vapor d'amoniacu de soluciones concentraes d'amoniacu son severamente irritantes a los güeyos y el tracto respiratoriu, y estes soluciones solo pueden ser remanaes nuna campana de fumu. Soluciones enchíes ("0.880") pueden desenvolver una presión significativa nuna botella zarrada nun clima templáu, y la botella tendrá de ser abierta con cuidu; esto nun ye de normal un problema pa soluciones al 25&nbsp;% ("0.900").

Les soluciones d'amoniacu nun tienen d'entemecer se con [[halóxenu|halóxenos]], pos productos tóxicu y/o esplosivos fórmense. El contautu enllargáu de soluciones d'amoniacu con sales de [[plata]], mercuriu o [[yodu]] pueden tamién resultar en productos esplosivos: diches amiestos son formaes de normal n'analises cualitativos inorgánicos, y tienen de ser llixeramente acedaes pero ensin concentrar primero que l'analís seya completáu.

=== Usu nel llaboratoriu d'Anhídridu d'amoniacu (gas o líquidu) ===
<!-- EU index non. 007-001-00-5 -->
<!-- R10, 23, 34, 50; S1/2, 9, 16, 26, 36/37/39, 45, 61 -->
L'anhídridu d'amoniacu ye clasificáu como tóxicu (""T"") y peligrosu pal mediu ambiente (""N""). El gas ye inflamable ([[Temperatura de autoignición]]: 651&nbsp;°C) y puede formar amiestos esplosivos col aire (16-25&nbsp;%). La esposición dexada nos Estaos Xuníos ye de 50&nbsp;ppm, ente que la concentración pal dañu inmediatu a la vida y salú envalórase qu'esta en 300ppm. La esposición repitíes a niveles más baxos d'amoniacu, mengua la sensibilidá al golor del gas: de normal el fedor ye detectable en concentraciones menores a 50&nbsp;ppm, pero individuos insensibilizados nun podríes detectalo inclusive a concentraciones de 100ppm. L'anhídridu d'amoniacu escome aleaciones de [[cobre]] y [[cinc]], según el latón nun tien de ser usáu p'almacenar el gas. L'amoniacu líquido tamién puede atacar al cauchu y a ciertos plásticos.

L'amoniacu reacciona violentamente con halóxenos. El [[triyoduro de nitróxenu]], un esplosivu primario, que fórmase cuando l'amoniacu entra en contautu col [[yodu]]. L'amoniacu provoca la [[polimerización]] esplosiva del óxidu d'etilenu. Tamién forma compuestos fulminantes esplosivos col [[oru]], [[plata]], mercuriu, [[xermaniu]] o [[teluriu]]. Tamién se reportaron reaiciones violentes con soluciones d'[[acetaldehído]], [[hipoclorito]], [[peróxidu|peróxidos]] y [[ferricianuro potásicu]].

== Síntesis industrial ==
=== Principios químicos ===
El NH<sub>3</sub> llograr pol métodu denomináu [[procesu Haber-Bosch]] ([[Fritz Haber]] y [[Carl Bosch]] recibieron el Premiu Nobel de Química nos años 1918 y 1931). El procesu consiste na reaición direuta ente'l [[dinitrógeno|nitróxenu]] y l'[[dihidrógeno|hidróxenu]] gaseosos

N<sub>2(g)</sub> + 3H<sub>2(g)</sub> → 2NH<sub>3(g)</sub> ΔH° = -46,2 kJ/mol
ΔS° < 0

25&nbsp;°C K = 6,8.10¬5 atm
850&nbsp;°C K = 7,8.10¬-2 atm
Estos valores llograr por mediu de la ''[[ecuación de van't Hoff]]''. Ye una reaición bien lenta, yá que tien una elevada [[enerxía d'activación]], consecuencia de la estabilidá del N<sub>2</sub>. La solución al problema foi utilizar un [[Catálisis|catalizador]] ([[Óxidos de fierro|óxidu de fierro]] que s'[[Amenorgamientu-oxidación|amenorga]] a Fe⁰ na atmósfera de H<sub>2</sub>). Por cuenta de que la reaición cunta con más moles del llau de los reactivos (4 moles) que del llau de los productos (2 moles), al aumentar la presión favorez la formación del productu. Anque [[Termoquímica|termodinámicamente]] la reaición trescurre meyor a baxes temperatures, esta [[Síntesis química|síntesis]] realizar a altes temperatures pa favorecer la [[enerxía cinética]] de les molécules y aumentar asina la [[velocidá de reaición]]. Amás vase retirando l'amoniacu a midida que vase produciendo pa favorecer inda más la síntesis de productos.

=== Producción a partir de reformación ===
El métodu d'Haber-Bosch utiliza dos materies primes: hidróxenu y nitróxenu. L'[[hidróxenu]] necesariu ye producíu a partir de la reformación de [[gas natural]], de [[GLP]] o de [[nafta]] con [[vapor d'agua]], siendo'l gas natural l'alimentación más avezao. La planta estremar en dos seiciones: el ''front-end'' o parte fronteru de la planta, onde se xenera l'amiestu d'hidróxenu y nitróxenu necesaria pa sintetizar l'amoniacu, y el ''back-end'' o parte posterior de la planta, que ye la seición onde se convierte'l productu a partir de dambos reactivos.

La planta suel constar de les siguientes unidaes:

'''Front-end:'''

* '''Hidrogenación:''' el gas d'alimentación a planta suel contener [[azufre|compuestu azufraos]] tales como [[mercaptanos]], que son un venenu pa dalgunos de los catalizadores presentes na planta agües abaxo. Col fin de remover, esti primer reactor de la planta cunta con [[Catálisis|catalizador]] (polo xeneral a base de [[cobaltu]]-[[molibdenu]] (tipu "Como") o de [[níquel]]-[[molibdenu]] (tipu "NiMo"), que facilita la reaición de los [[mercaptanos]] con [[hidróxenu]], removiendo'l [[azufre]] de los compuestos azufraos orgánicos y formando como productu de la reaición sulfuru d'hidróxenu por aciu la siguiente reaición (ej. pa mercaptano): RSH + H<sub>2</sub> → RH+H<sub>2</sub>S. La corriente d'alimentación suel atopase a una presión d'ente 10 y 40&nbsp;kgf/cm²g y ye calecida hasta una temperatura d'ente 350 y 400&nbsp;°C antes d'ingresar al reactor adiabático (recipiente a presión con aislación térmica). Por cuenta de que el procesu de hidrogenación rique d'hidróxenu pa poder realizar la hidrogenación, una pequeña corriente d'hidróxenu de reciclo proveniente del metanador ye amestada a la corriente d'alimentación primeramente al ingresu al reactor.
* '''Desulfuración:''' el gas llibre de compuestos orgánicos azufraos y ciertu conteníu de [[sulfuru d'hidróxenu]] (nel orde de les 0-20&nbsp;ppm en función del orixe de la materia primo) ye alimentáu a esti reactor, que básicamente ye un llechu d'[[óxidu de cinc]], qu'absuerbe'l [[sulfuru d'hidróxenu]]. Esti reactor suel operar a condiciones de presión y temperatura similar al reactor anterior. La reaición que se lleva a cabu nesti reactor ye la siguiente: H<sub>2</sub>S + ZnO <math> \rightleftharpoons </math> H<sub>2</sub>O + ZnS, quedando l'azufre retenío nel llechu. El mesmu tien una capacidá llindada d'absorción d'azufre, y pa un volume determinao d'absorbente, a mayor conteníu d'azufre, menor vida útil. El conteníu de sulfuru d'hidróxenu a la salida ye práuticamente indetectable, usualmente nel orde de les 20-100&nbsp;ppb.

* '''Pre-reformación:''' esti reactor esti presente en plantes relativamente modernes en casu de que l'alimentación seya un gas natural pesáu (ricu n'hidrocarburos cimeros) o dalguna corriente más pesada, tal como GLP, ROG (gas de cola de refineríes, del inglés ''refinery off gas'') o nafta. Esti reactor, al igual que los anteriores, ye un reactor adiabático y rellenu con catalizador a base de [[níquel]]. La reaición de pre-reformación ye [[Catálisis_heterogénea|catalítica en mediu heteroxéneu]]. Previu al ingresu, la corriente d'alimentación ye entemecida con una corriente de vapor y calecida a una temperatura de 450-550 °C. Dientro del reactor los hidrocarburos pesaos (alcanos, principalmente [[etanu]] y cimeros) reaccionen d'alcuerdu a la siguiente reaición: C<sub>n</sub>H<sub>m</sub> + nH<sub>2</sub>O <math> \rightleftharpoons </math> (n + m/2) H<sub>2</sub> + nCO. Los hidrocarburos más pesaos son reformaos cuasi na so totalidá, polo contrario del metanu, que práuticamente nun reacciona. En paralelu cola reaición de reformación preséntase la reaición de conversión (''shift'', n'inglés), que convierte parte del CO producíu con vapor d'agua pa xenerar más hidróxenu (y dióxidu de carbonu como subproductu) d'alcuerdu a la siguiente reaición: CO + H<sub>2</sub> <math> \rightleftharpoons </math> CO<sub>2</sub> + H<sub>2</sub>O. La naturaleza d'esti reactor depende de l'alimentación. La primer reaición (reformación) ye fuertemente endotérmica (consume calor) y la segunda reaición ye exotérmica (llibera calor). Dambes reaiciones son d'equilibriu, y polo xeneral les corrientes "llixeres" (p. ex. gas natural) tienen un perfil endotérmico (la primer reaición ye preponderante), con un perfil de temperatura decreciente a lo llargo del llechu. Per otru llau, nes alimentaciones pesaes (ej. [[GLP]], nafta) la reaición de ''shift'' tien mayor pesu: el perfil de temperatura suel menguar na primer parte del reactor, onde la reformación ye la reaición preponderante, pero suel aumentar na segunda metá del llechu, onde la reaición de ''shift'' ye preponderante. L'aumentu de temperatura de la segunda metá suel ser mayor que la cayida de temperatura na primer metá del llechu y polo tanto'l ΔT total del reactor ye exotérmico. La corriente de salida d'esti reactor ye una corriente rica en metanu, con un bien so conteníu d'etanu ya hidrocarburos cimeros, y con un conteníu moderao de CO, CO<sub>2</sub>, siendo esta corriente entá rica en vapor d'agua.

* '''Reformación primaria:''' esta unidá ye'l "corazón" del ''front-end'' yá que ye na cual la mayor parte de metanu y otros hidrocarburos son convertíu a hidróxenu. La reaición llevar a cabu nun reformador (dacuando llamáu reformador primariu, o reformador de vapor) y la reaición tamién ye una reaición catalizada en mediu heteroxéneu. El reformador consta d'una cantidá de tubos verticales los cualos tán allugaos dientro d'un fornu d'escala industrial. La cantidá de tubos y les dimensiones del fornu varien en función de la capacidá de planta, pero una unidá grande puede tener 100-200 tubos, con un diámetru de 100-150&nbsp;mm cada unu y con un altor de 12-15&nbsp;m. Esti fornu (el reformador puramente dichu) cuenta nel so interior con una serie de quemadores, que calecen los tubos dende fuera escontra adientro. Los tubos cunten nel so interior con catalizador a base de níquel,<ref>{{cita web|títulu=Haldor Topsoe non alkali catalyst for steam reforming R-67-7H|url=http://www.topsoe.com/products/r-67-7h}}</ref> y el gas al pasar pol tubu reacciona cola mesma reaición de reformación mentada nel pre-reformador. La principalmente estrema col pre-reformador ye qu'esta corriente cunta práuticamente con un únicu hidrocarburu: el metanu, que ye'l más malo de reformar una y bones la reaición ye fuertemente endotérmica. Al pasar el gas pol tubu, la reaición absuerbe'l calor que ye tresmitíu dende l'esterior del tubu pol fornu, llogrando d'esta forma mover l'equilibriu químicu escontra'l llau de los productos. Al igual que nel pre-reformador, esta reaición ye d'equilibriu, y magar se llogra convertir gran parte del metanu a hidróxenu, la corriente de salida cunta con remanente de metanu ensin reformar. La corriente de salida ye rica n'hidróxenu, y tamién rica en vapor d'agua. Cuenta amás con un conteníu menor de metanu, de CO y de CO<sub>2</sub>. Magar la reaición ye endotérmica, al recibir los tubos una carga de calor considerable dende l'esterior, el perfil de temperatura al traviés del tubu ye ascendente: la temperatura d'entrada a los tubos suel ser de 500-550&nbsp;°C y la de salida nel orde de los 800-850°C. Los tubos suelen tener fluxu descendente, anque esto depende del diseñu puntual de la planta, y les temperatures recién mentaes son exemplos, variando los valores de planta en planta. El gas de salida d'esta unidá de denomina [[gas de síntesis]].

* '''Reformación secundaria:''' esta unidá tien como oxetivu convertir el metanu que nun reaccionó nel reformador primariu. La unidá consiste d'un reactor adiabático rellenu de catalizador a base de níquel, y al igual que nel reformador primariu y el pre-reformador, les reaiciones qu'asoceden son les mesmes, tamién catalítiques y de fase heteroxénea, amás de la reaición de combustión del metanu y del hidróxenu. Na parte de superior del reactor hai un quemador, que ye alimentáu con aire (primeramente calecíu). El [[osíxenu]] conteníu nel aire, al entrar en contautu col amiestu proveniente del reformador primariu, fai combustión, en parte del hidróxenu presente, y en parte del metanu presente. Esta combustión llogra que la temperatura de la corriente d'entrada, que yá cunta con una temperatura considerable depués de ser calecida nel reformador primariu (hasta una temperatura del orde de los 800-850&nbsp;°C), aumente entá más la so temperatura hasta algamar una temperatura del orde de los 1200&nbsp;°C. A esta temperatura, el remanente de metanu que nun fuera convertíu nel reformador primariu sí llogra reaccionar na so mayor parte. A la salida del reformador primariu, la corriente consta principalmente d'hidróxenu y vapor d'agua, de monóxidu y dióxidu de carbonu, y de un conteníu bastante baxu de metanu (el cual foi práuticamente convertíu na so totalidá a hidróxenu). Ta corriente tamién tien un conteníu de nitróxenu considerable, que foi apurríu pel aire alimentáu. La cantidá d'aire alimentáu a la unidá ye tal que la rellación d'hidróxenu-nitróxenu a la fin del ''front-end'' atopar ente 2.8 y 3.1, recordando que la rellación del amoniacu (NH<sub>3</sub>) ye 3. 

* '''Conversión d'alta temperatura (HTS):''' la corriente proveniente del reformador secundariu, que s'atopa a una temperatura nel orde de los 1000°C, ye esfrecida, o bien por aciu la inyeición de vapor (plantes antigües), o bien por aciu una caldera de recuperación de calor (la mayoría de les plantes esistentes). Depués d'algamar una temperatura del orde de los 350°C la corriente ingresa al convertidor d'alta temperatura, usualmente llamáu HTS (del inglés ''high temperature shift''), o tamién llamáu mutador d'alta temperatura. Dichu reactor ye un reactor ye un reactor adiabático y cuenta con un catalizador a base de fierro, y promovíu con otros materiales ([[cromu]] y [[cobre]] ente otros<ref>{{cita web|títulu=Haldor Topsoe high temperature shift catalyst SK-201-2|url=http://www.topsoe.com/products/sk-201-2}}</ref>), que cataliza la reaición de ''shift'' mentada con anterioridá. Esti reactor llogra típicamente convertir el 80-90&nbsp;% del CO presente na alimentación en CO<sub>2</sub>, xenerando entá más hidróxenu na reaición. Al ser la reaición de ''shift'' una reaición exotérmica, la temperatura de salida del reactor ye mayor a la d'entrada.

* '''Conversión de baxa temperatura (LTS):''' la corriente proveniente del HTS ye esfrecida (por aciu ''quench'' con vapor/agua en plantes antigües, o más usualmente por aciu l'usu d'una caldera de recuperación de calor) ya ingresa a esti reactor, qu'al igual que l'anterior ye un reactor adiabático, con una temperatura típico nel orde de los 200&nbsp;°C. El mesmu cunta con catalizador a base de [[cobre]], y promovíu con otres sustancies (Zn y A l'ente otros<ref>{{cita web|títulu=Haldor Topsoe low temperature shift catalyst LK-821-2|url=http://www.topsoe.com/products/lk-821-2}}</ref>), que cataliza la mesma reaición que nel casu del HTS pero a temperatures relativamente baxes. Al igual que nel casu anterior, el perfil de temperatura xube cola meyora de la reaición, esto ye, la temperatura d'entrada (pela parte cimera del reactor) ye menor a la de salida (pela parte inferior del reactor).

* '''Remoción de CO<sub>2</sub>:''' por cuenta que'l CO y el CO<sub>2</sub> son venenos pal catalizador de síntesis d'amoniacu instaláu agües embaxo, instálase esta unidá la cual toma la corriente proveniente del LTS y desaposiar cuasi na so totalidá del CO<sub>2</sub>. La corriente d'entrada cunta con un conteníu de CO bien baxu (típicamente del orde del 0.3&nbsp;% molar en base seca) pero d'un conteníu de CO<sub>2</sub> considerable, del orde del 15-20&nbsp;%, yá qu'en dambos reactores ''shift'' convirtieron cuasi la totalidá del monóxidu de carbonu a dióxidu de carbonu. Esisten una cantidá de procesos patentaos ufiertaos pa esta operación (ej. BASF, Catacarb, Vetrocoke, etc.), pero polo xeneral la unidá cunta con una (o dos) columna absorbedora, que tien una solución que retién el dióxidu de carbonu, y una columna rexeneradora, que refai la solución esaniciando'l CO<sub>2</sub>. La solución utilizada pue ser [[MEXA]], [[MDEA]] o [[carbonatu de potasiu]]. Una gran parte de les plantes tienen la finalidá de producir amoniacu pa ser utilizáu como materia primo pa la producción d'[[urea]] pal so usu como fertilizante. Nestos casos, yá que la urea producir a partir de dióxidu de carbonu y d'amoniacu, el CO<sub>2</sub> removíu nesta unidá ye unviáu a la seición de síntesis d'urea pal so usu como materia primo.

* '''Metanación:''' la corriente proveniente de la seición de remoción de dióxidu de carbonu ye principalmente una corriente rica n'hidróxenu y nitróxenu, con un baxu conteníu de metanu y con traces de CO. L'oxetivu d'esti reactor ye esaniciar el CO. Con esti oxetivu faise reaccionar la corriente sobre un catalizador a base de níquel, que cataliza la reaición de CO con hidróxenu pa formar metanu y agua. La reaición ye la mesma reaición que la de reformación pero nel sentíu inversu, recordando qu'esta ye una reaición d'equilibriu. Siendo que la reaición de reformación yera fuertemente endotérmica, y que esta reaición ye la inversa, la metanación resulta ser una reaición fuertemente endotérmica y la temperatura del reactor aumenta considerablemente al traviés del llechu. A la salida del reactor la corriente consiste principalmente en nitróxenu ya hidróxenu, nuna rellación cercana a 3 (la riquida pa sintetizar l'amoniacu, NH<sub>3</sub>) y un bien so conteníu de metanu y inertes provenientes del aire, tales como argón.

'''Back-end:'''

La seición de back-end consta principalmente d'un reactor (el convertidor d'amoniacu) d'una serie d'equipos auxiliares pa esfrecer la corriente de salida del reactor. Tamién cunta con un compresor el cual alza la presión de la corriente proveniente del ''front-end'' hasta la presión de trabayu riquida pa la síntesis d'amoniacu. Esisten diversos diseños de reactor ufiertaes por distintos tecnólogos (ej. Haldor Topsoe, Casale, Kellogg, reactores tipo TVA, etc.) y cada convertidor tien les sos carauterístiques propies, les sos ventayes y les sos desventaxes. Dellos reactores son verticales, otros horizontales; dalgunos tienen fluxu radial, otros fluxu axial, y otros fluxu misto; dalgunos tienen un llechu, otros tienen dos llechos, etc. De toes formes una carauterística común a toos ellos ye que riquen un catalizador por que la reaición tenga llugar, siendo anguaño l'utilizáu en cuasi toles plantes a base de [[fierro]] y promovíu con otros compuestos.<ref>{{Cita web|url = http://www.theshowstore.com.ar/sucursales_2xST|títulu = Haldor Topsoe ammonia synthesis catalyst KM1|autor = |enllaceautor = |fecha = |idioma = |editorial = |fechaaccesu = 12/09/15|sitiuweb = |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20150925090608/http://www.theshowstore.com.ar/sucursales_2xST|fechaarchivu = 2015-09-25}}</ref> Los reactores suelen operar nun rangu de temperatura de 400-500&nbsp;°C y a presiones bien elevaes, nel orde de los 200-350&nbsp;kgf/cm²g. Como s'esplicó enantes, la reaición ta fuertemente banciada escontra'l llau de los reactivos, y polo tanto la concentración d'amoniacu nun ye demasiáu alta: nuna planta operando en condiciones estables la concentración d'entrada al convertidor suel rondar el 5&nbsp;% y a la salida'l 15&nbsp;%.

== Manexu del productu Llende inflamable inferior: 19&nbsp;% en volume.
* Llende inflamable superior: 25&nbsp;% en volume.
* Temperatura de autoignición: 651&nbsp;°C.
* Estinción del fueu: riego d'agua o borrina d'agua, dióxidu de carbonu, espluma d'alcohol, productos químicos secos.
* Midíes de control: proteición respiratoria fayadiza como mázcares o equipos de respiración asistida. Procedimientos de trabayu seguru. Fuentes pa la llavadura de los güeyos y duches de seguridá nel llugar de trabayu.
* Manipoliar con guantes.
* Nun inxerir.

== Amoniacu como solvente líquidu ==
L'amoniacu líquido ye conocíu y comúnmente estudiáu como un solvente ionizante non-aguacientu. La so propiedá más conspicua ye l'habilidá d'eslleir metales álcali pa formar soluciones altamente coloraes y llétricamente conductives conteniendo electrones solvatados. Amás d'estes soluciones, muncha de la química nel amoniacu líquido pue ser clasificáu por analoxía con reaiciones rellacionaes en soluciones aguacientes. La comparanza de les propiedaes físiques del NH<sub>3</sub> con aquelles de l'agua, amuesa que'l NH<sub>3</sub> tien un menos puntu de ebullición, de fusión, [[densidá]], mafa y [[constante dieléctrica]]; esto ye siquier en parte polos enllaces débiles del hidróxenu en NH<sub>3</sub>y porque dichu enllaz nun puede forma redes reticulaes, puede cada molécula de NH<sub>3</sub>tien un solu par d'electrones llibres compara con dos por cada molécula de H<sub>2</sub>O m. La constante de disociación del NH<sub>3</sub> a -50&nbsp;°C ye 10<sup>−33</sup> mol²·l<sup>−2</sup>.

=== Solubilidá de sales ===
{|
|-
!
! Solubilidá (g de sal por 100 g de NH<sub>3</sub> líquidu )
|-
| [[Acetato d'amoniu]]
| 253.2
|-
| [[Nitratu d'amoniu]]
| 389.6
|-
| Nitratu de litiu |
243.7
|-
| Nitratu de sodiu |
97.6
|-
| [[Nitratu de potasiu]]
| 10.4
|-
| Fluoruro de sodiu |
0.35
|-
| [[Cloruru de sodiu]]
| 157.0
|-
| Bromuru de sodiu |
138.0
|-
| Yoduro de sodiu |
161.9
|-
| Tiocianato de sodiu |
205.5
|}

L'amoniacu líquido ye un solvente ionizante, anque menos que l'agua, esllee bastantes compuestos, incluyendo nitratos, nitritos, cianuros y tiocianatos. La mayoría de los sales amoniu son solubles y actúen como acedos en soluciones d'amoniacu líquido. La solubilidá de los sales d'[[halóxenu]] amonta dende'l [[fluor]] hasta'l [[yodu]]. Una solución enchida de nitratu d'amoniu coticen 0.083 moles de solín por mol d'amoniacu y tien una [[presión de vapor]] de menos de 1 [[bar (unidá de presión)|bar]] en 25&nbsp;°C.

=== Soluciones de metales ===
{{See also|Electrón solvatado}}
L'amoniacu líquido esllee a los metales álcali y a otros metales electropositivos como'l [[magnesiu]], [[calciu]], [[estronciu]], [[bariu]], [[europiu]] y [[iterbiu]]. En baxes concentraciones, fórmense soluciones de tonu azul escuru: estes contienen cationes y electrones solvatados, electrones llibres que tán arrodiaos por una xaula de molécules d'amoniacu.

Estes soluciones son bien útiles y fuertes axentes reductores. En concentraciones altes, les soluciones son metáliques n'apariencies y en conductividá llétrica. En temperatures baxes, los dos tipos de solución pueden coesistir como fases inmiscibles.

=== Propiedaes redox del amoniacu líquido ===
{{See also|Redox}}
{| cellpadding="5" style="text-align:center"
|-
!
! [[Potencial normal d'electrodu|''Y''°]] (V, amoniacu)
! [[Potencial normal d'electrodu|''Y''°]] (V, agua)
|-
| Li<sup>+</sup> + y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} Li
| −2.24
| −3.04
|-
| K<sup>+</sup> + y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} K
| −1.98
| −2.93
|-
| Na<sup>+</sup> + y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} Na
| −1.85
| −2.71
|-
| Zn<sup>2+</sup> + 2y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} Zn
| −0.53
| −0.76
|-
| NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} ½ H<sub>2</sub> + NH<sub>3</sub>
| 0.00
| —
|-
| Cu<sup>2+</sup> + 2y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} Cu
| +0.43
| +0.34
|-
| Ag<sup>+</sup> + y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} Ag
| +0.83
| +0.80
|}

El rangu d'estabilidá termodinámica de soluciones con amoniacu líquido ye bien estrechu, como'l potencial d'oxidación a dinitrógeno, [[potencial normal d'electrodu]](N<sub>2</sub> + 6NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + 6y<sup>−</sup> {{unicode|⇌}} 8NH<sub>3</sub>), ye solo +0.04 V. En práutica, la oxidación a dinitrógeno y amenorgamientu de dihidrógeno son lentes. Esto ye especialmente verdá en soluciones reductores: les soluciones de los metales álcali mentaes enantes son estables per dellos díes, descomponiendo amodo la amiba metal y dihidrógeno. La mayor parte de los estudios sobre l'amoniacu líquido en soluciones son fechos en condiciones reductores; sicasí, la oxidación del líquidu d'amoniacu ye lenta y hai riesgu d'esplosión.

== Efeutos nocivos nel organismu ==

=== Inhalación ===
En concentraciones elevaes agafa'l gargüelu, engafa los [[pulmones]], estropia les víes respiratories y los güeyos. Según aumenta la concentración puede llegar a producir [[edema pulmonar]] ( L'edema pulmonar de cutiu ye causáu por insuficiencia cardiaca congestiva. Cuando'l corazón nun ye capaz de bombiar sangre al cuerpu de manera eficiente, ésta puédese represar nes venes que lleven sangre al traviés de los pulmones hasta'l llau esquierdu del corazón.

A midida que la presión nestos vasos sanguíneos amóntase, el líquidu ye emburriáu escontra los espacios d'aire (alvéolos) nos pulmones. Esti líquidu amenorga'l movimientu normal del osíxenu al traviés de los pulmones. Esto y l'aumentu de la presión pueden llevar a dificultá p'alendar) o la muerte cuando supera les 5000&nbsp;[[Partes per millón|ppm]].
Si la persona esneldó'l tóxicu, treslládela darréu a un sitiu onde pueda tomar aire fresco, y darréu dempués allegar rápido al médicu.

=== Contautu cola piel ===
L'amoniacu puede producir irritación de la [[piel]], sobremanera si la piel atópase húmeda. Amás, puede llegar a quemar y güexar la piel al cabu d'unos pocos segundos d'esposición con concentraciones [[atmósfera|atmosfériques]] cimeres a 300 ppm.
Si'l químicu ta na piel o nos güeyos, enxagüe con agua abondoso siquier por 15 minutos.

=== Ingestión ===
Esti compuestu ye gaseosu en condiciones atmosfériques normales siendo pocu probable'l so ingestión. Sicasí, en casu de producise, puede destruyir la mucosa gástrica, provocando severes patoloxíes ya inclusive la muerte.

Si la persona inxirió'l químicu, suminístre-y agua o lleche darréu, nun siendo que'l médicu diera otres instrucciones. Nun suministre lleche nin agua si'l paciente presenta síntomes qu'enzanquen la deglución (problemes al tragar), tales como vultures, convulsiones o amenorgamientu de la lucidez mental.

== Tratamientos nos pacientes ==
* Broncoscopia: allugamientu d'una cámara al traviés del gargüelu pa reparar les quemadures nes víes respiratories y nos pulmones.
* Endoscopia: allugamientu d'una cámara al traviés del gargüelu pa reparar les quemadures nel esófagu y l'estómagu.
* Líquidos per vía intravenosa (IV).
* Melecines pa tratar los síntomes.
* Melecina pa neutralizar l'efeutu del tóxicu (un antídotu).
* Osíxenu y soporte respiratoriu.
* Desbridamiento cutaneu (extirpación quirúrxica de la piel quemada).
* Llaváu de la piel (regación), quiciabes con intervalos de poques hores mientres dellos díes.

== El papel del amoniacu en sistemes biolóxicos y n'enfermedaes humanes ==
[[Ficheru:Symptoms of hyperammonemia.svg|thumb|250px|Los principales síntomes de hiperamonemia (amoniacu nel cuerpu en cantidaes tóxiques).<ref>{{cita noticia|url=http://emedicine.medscape.com/article/944996-overview |títulu=eMedicine Specialties > Metabolic Diseases > Hyperammonemia|autor= Karl S. Roth, MD |fechaaccesu=7 de xunetu de 2009}}</ref>]]

L'amoniacu ye una importante fonte de nitróxenu pa sistemes vivos. Anque'l nitróxenu atmosféricu abonda (más del 75&nbsp;%), delles criatures vives son capaces d'usar el nitróxenu atmosféricu na so forma diatómica, N<sub>2</sub> gas. Entós, la fixación de nitróxenu ye riquida pa la síntesis d'aminoácidos, que son la base de la [[proteína]]. Delles plantes usen l'amoniacu del nitróxenu atmosféricu.<ref>{{cita web|autor=Adjei, M. B.; Quesenberry, K. H. and Chamblis, C. G.|títulu=Nitrogen Fixation and Inoculation of Forage Legumes|url=http://edis.ifas.ufl.edu/AG152|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070520075000/http://edis.ifas.ufl.edu/AG152|fechaarchivu=20 de mayu de 2007|editorial=University of Florida IFAS Extension|fecha=June 2002}}</ref>

=== Biosíntesis ===
En determinaos organismos, l'amoniacu ye producíu pol nitróxenu atmosféricu pola [[enzima]] llamada [[nitrogenasa]]. El procesu xeneral llámase [[fixación de nitróxenu]]. Anque difícilmente los métodos biomiméticos sían competitivos col "Procesu d'Haber", un esfuerciu intensu haise direccionado escontra'l mecanismu biolóxicu de fixación de nitróxenu. L'interés científicu nesti problema ye motiváu por una estructura inusual del sitiu activu de la enzima, que consiste d'un conxuntu Fe<sub>7</sub>MoS<sub>9</sub>.

L'amoniacu tamién ye un productu metabólicu de los [[aminoácidos]], catalizador por enzimes como la [[Glutamato deshidrogenasa]]. La escreción d'amoniacu ye común n'animales marinos. N'humanos, ye fácilmente convertíu a [[urea]], que ye menos tóxica, según menos básica. La urea ye'l mayor componente del pesu secu de la [[orina]]. La mayoría de los reptiles, aves, inseutos y cascoxos secretan [[ácidu úrico]] como refugayes nitrogenados.

=== En fisioloxía ===
L'amoniacu tamién xuega un papel nes fisioloxíes normal y anormal. Ye biosintetizado al traviés del metabolismu normal de los aminoácidos y ye tóxicu n'altes concentraciones.<ref>{{cita noticia|url=http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?sid=10323059 |títulu=PubChem Substance Summary|fechaaccesu=7 de xunetu de 2009}}</ref> El [[fégadu]] convierte amoniacu a urea al traviés de delles series de reaiciones conocíes como'l [[ciclu de la urea]]. Disfunciones nel fégadu, como la [[cirrosis]], pueden llevar tener una cantidá alta d'amoniacu nel sangre (hiperamonemia). De la mesma, defeutos na enzima responsable del ciclu de la urea, como la ornitina transcarbamilasa, pueden provocar hiperamonemia. La hiperamonemia lleva al tracamundiu y a un estáu de [[coma]] d'[[encefalopatía hepática]], según les enfermedaes comunes en persones con problemes nel ciclu de la urea.<ref>{{cita llibru|autor=Zschocke, Johannes, and Georg Hoffman|títulu=Vademecum Metabolism|editorial= Friedrichsdorf, Germany: Milupa GmbH|añu= 2004}}</ref>

L'amoniacu ye importante pal balance normal acedu/base. Dempués de la formación d'amoniu de [[glutamina]], α-cetoglutarato puede ser degradáu pa producir dos molécules de [[bicarbonatu]], que funcionen darréu como buffers pa ácidos dietéticos. L'amoniacu ye escretáu na orina, perdiendo acedos. L'amoniacu puede espublizase al traviés de sigo mesmu los túmulos renales, combináu con iones d'hidróxenu, pa dexar futura escreción d'ácidos.<ref>{{cita llibru|autor=Rose, Burton, and Helmut Rennke|títulu=Renal Pathophysiology|allugamientu=Baltimore |editorial=Williams & Wilkins|añu= 1994|isbn=0-683-07354-0}}</ref>

=== Escreción ===
{{Main|Escreción}}

Los iones d'amoniacu son productos [[tóxicu|tóxicos]] refugaos del [[metabolismu]] d'[[animal|animales]]. En pexes ya invertebraos acuáticos, escrétase direutamente a l'agua. En mamíferu, tiburones y anfibios, convertir nel [[ciclu de la urea]] a [[urea]], porque ye menos tóxicu y ye un procesu eficiente. N'aves, reptiles y cascoxos terrestres, el amoniu metabólicu ye convertíu en [[ácidu úrico]], que ye sólidu, y por tanto ye escretáu con una perda mínima d'agua<ref>{{cita llibru |apellíu=Campbell |nome=Neil A. |authorlink=Neil Campbell (scientist) |autor2=[[Jane Reece|Jane B. Reece]] |títulu=Biology |edición=6th |añu=2002 |editorial=Pearson Education, Inc |ubicación=San Francisco |isbn=0-8053-6624-5 |páxines=937–938 |capítulu=44}}</ref>
{{Clear}}
{{Wide image|Reference ranges for blood tests - by molarity.png|3500px|Rangos de referencia de pruebes de sangre, comparando'l conteníu de sangre con amoniacu (en mariellu) con otros constituyentes}}

== N'astronomía ==
[[Ficheru:Jupiter.jpg|thumb|right|Atópase presente na atmósfera de [[Xúpiter (planeta)|Xúpiter]] (0.026&nbsp;% d'amoniacu) y en [[Saturnu (planeta)|Saturnu]] (0.012&nbsp;%).]]
L'amoniacu detectóse na atmósfera de los planetes de gas xigante, incluyendo [[Xúpiter (planeta)|Xúpiter]], xunto con otros gases como'l metanu, hidróxenu y [[heliu]]. Nel interior de Saturnu hai cristales conxelaos d'amoniacu.<ref>Edited by Kirk Munsell. Image page credit Lunar and Planetary Institute. NASA. "[http://solarsystem.nasa.gov/multimedia/display.cfm?IM_ID=166 NASA's Solar Exploration: Multimedia: Gallery: Gas Giant Interiors] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060220100208/http://solarsystem.nasa.gov/multimedia/display.cfm?IM_ID=166 |date=2006-02-20 }}". Retrieved 26 April 2006.</ref> Atópase naturalmente nes llunes [[Deimos (satélite)|Deimos]] y [[Fobos (satélite)|Phobos]], los dos llunes de Marte.

=== Espaciu interestelar ===
L'amoniacu foi detectáu nun principiu nel espaciu en 1968, basáu n'emisiones de [[microondes]] dende la direición del nucleu galácticu.<ref>{{cita publicación|autor=Cheung, A. C.; Rank, D. M.; Townes, C. H.; Thornton, D. D. and Welch, W. J.|añu= 1968|títulu=Detection of NH<sub>3</sub> molecules in the interstellar medium by their microwave emission|publicación=Phys. Rev. Lett.|volume=21|númberu=25|páxina=1701|doi=10.1103/PhysRevLett.21.1701|bibcode=1968PhRvL..21.1701C}}</ref> Esta foi la primer molécula poliatómica detectada. La sensibilidá de la molécula nun ampliu rangu d'escitaciones y la facilidá con que puede reparase un númberu de rexones fixo al amoniacu una de les molécules más importantes pa los estudios de les nubes moleculares.<ref name=ho>{{cita publicación|autor=Ho, P. T. P. and Townes, C. H.|añu= 1983|títulu=Interstellar ammonia|bibcode=1983ARA&A..21..239H|publicación=Ann. Rev. Astron. Astrophys.|volume= 21|númberu=1|páxines=239–70|doi=10.1146/annurev.aa.21.090183.001323}}</ref> La relativa intensidá de llinies d'amoniacu pueden ser usaes pa midir la temperatura del mediu emisor.

Les siguientes especies isotópiques d'amoniacu detectáronse:

:NH<sub>3</sub>,&#8239;<sup>15</sup>NH<sub>3</sub>, NH<sub>2</sub>[[Deuteriu|D]], NHD<sub>2</sub>, y ND<sub>3</sub>

La detección del triple [[deuteriu]] amoniacu foi consideráu una sorpresa foi'l deuteriu ye relativamente escasu. Créese que les baxes temperatures dexen a esa molécula subsistir y atropase.<ref>{{cita publicación|autor=Millar, T. J.|títulu=Deuterium Fractionation in Interstellar Clouds|publicación=Space Science Reviews|volume= 106|númberu=1|páxines=73–86|doi=10.1023/A:1024677318645|añu=2003|bibcode = 2003SSRv..106...73M }}</ref>

Dende'l so descubrimientu interestelar, NH<sub>3</sub> probó ser una ferramienta espectroscopia invaluable nel estudiu del mediu interestelar. Con un llargu númberu de transiciones, ye sensible a un ampliu rangu de condiciones d'escitación, NH<sub>3</sub> foi llargamente detectáu astronómicamente -la so detección foi reportada en cientos d'artículos-.

L'estudiu del amoniacu interestelar foi importante pa diverses árees d'investigación nes últimes décades.

==== Formación interestelar y mecanismos ====
[[Ficheru:Diamminesilver(I)-3D-balls.png|thumb|right|250px|[Ag(NH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>]<sup>+</sup>]]
La bayura interestelar pal amoniacu foi midida en dellos ambientes. El radiu de [NH<sub>3</sub>]/[H<sub>2</sub>] foi envaloráu dende 10<sup>−7</sup> en pequeñes nubes escures<ref>{{cita publicación|autor=Ungerechts, H., Walmsley, C. M., Winnewisser, G.|publicación=Astron. Astrophys.|volume=88|páxina=259|añu=1980|títulu=Ammonia and cyanoacetylene observations of the high-density core of L-183 (L-134-N)|url=http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-journal_query?volume=88&plate_select=NON&page=259&plate=&cover=&journal=A%2BA..|bibcode = 1980A&A....88..259O|apellíu2=Walmsley|last3=Winnewisser }}</ref> hasta 10<sup>−5</sup> nel trupu nucleu del complexu de nube molecular de Orión.<ref>{{cita publicación|autor=Genzel, R.; Downes, D.; Ho, P. T. P.|añu=1982|publicación=Astrophysics Journal|volume=259|páxina=L103|doi=10.1086/183856|títulu=NH<sub>3</sub> in Orion-KL – A new interpretation|bibcode=1982ApJ...259L.103G}}</ref> Anque un total de producción total de 18 rutes fueron propuestes,<ref>{{cita web|url=http://udfa.net/|títulu=The UMIST data for Astrochemistry|fechaaccesu=7 de xunetu de 2009}}</ref> el principal mecanismu pa formar NH<sub>3</sub> interestelar ye la siguiente reaición:

: NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + y<sup>−</sup> → NH<sub>3</sub> + H·

La constante de cambéu "k" nesta reaición depende de la temperatura del ambiente, con un valor de 5.2×10<sup>−6</sup> a 10&nbsp;K.<ref>{{cita publicación|autor=Vikor, L.|añu=1999|publicación=Astronomy and Astrophysics|volume=344|páxina=1027|url=http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-journal_query?volume=344&plate_select=NON&page=1027&plate=&cover=&journal=A%2BA..|títulu=Branching fractions of dissociative recombination of NH4+ and NH2+ molecular ions|bibcode = 1999A&A...344.1027V|apellíu2=Al-Khalili|nome2=A.|last3=Danared|first3=H.|last4=Djuric|first4=N.|last5=Dunn|first5=G. H.|last6=Larsson|first6=M.|last7=-y Padellec|first7=A.|last8=Rosaen|first8=S.|last9=Af Ugglas|first9=M.}}</ref> La constante foi calculada de la fórmula "k = a(T/300)<sup>B</sup>". Pa la reaición de formación primaria, ''a''&nbsp;=&nbsp;1.05×10<sup>−6</sup> y ''B''&nbsp;=&nbsp;−0.47. Asumiendo una bayura de NH<sub>4</sub><sup>+</sup> de 3×10<sup>−7</sup> y una bayura d'electrones de 10<sup>−7</sup> típicu de nubes moleculares, la formación da en un cambéu de 1.6×10<sup>−9</sup> cm<sup>−3</sup>s<sup>−1</sup> nuna nube molecular con una densidá total de 10⁵ cm<sup>−3</sup>.<ref>{{cita publicación|autor=van Dishoeck, Y. F.; and Black, J. H.|añu=1986|publicación=Astrophys. J. Suppl. Ser.|volume=62|páxines=109–145|doi=10.1086/191135|títulu=Comprehensive models of diffuse interstellar clouds – Physical conditions and molecular abundances|bibcode=1986ApJS...62..109V}}</ref>

Toles demás propuestes de reaición de formación tienen constantes con valores ente 2 y 13 órdenes de magnitú menores, faciendo que les contribuciones a la bayura del amoniacu sían relativamente insignificantes.<ref>{{cita web|url=http://astrochemistry.net |títulu=astrochemistry.net |editorial=astrochemistry.net |fechaaccesu=21 de mayu de 2011}}</ref> Como exemplu d'una de les contribuciones mentaes ta:

: H<sub>2</sub> + NH<sub>2</sub> → NH<sub>3</sub> + H

Tien un cambéu constante de 2.2×10<sup>−15</sup>. Asumiendo que les densidaes de 10⁵ and NH<sub>2</sub>/H<sub>2</sub> ratio of 10<sup>−7</sup> pa H<sub>2</sub>, esta reaición procede en con un cambéu de 2.2×10<sup>−12</sup>, más de 3 órdenes de magnitú más lentos que la reaición primaria anterior.

Delles otres posibles reaiciones de formación son:

: H<sup>−</sup> + NH<sub>4</sub><sup>+</sup> → NH<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>
: PNH<sub>3</sub><sup>+</sup> + y<sup>−</sup> → P + NH<sub>3</sub>

==== Mecanismos interestelares de destrucción ====
Hai 113 reaiciones propuestes que lleven a la destrucción del NH<sub>3</sub>. D'estes, 39 fueron tabuladas n'estenses tables de química xunto con compuestos de carbonu, nitróxenu y osíxenu.<ref>{{cita publicación|bibcode=1980ApJS...43....1P|autor=Prasad, S. S. and Huntress, W. T. |títulu=A model for gas phase chemistry in interstellar clouds|añu=1980|publicación=The Astrophysical Journal Supplement Series |volume=43|páxina=1 | doi=10.1086/190665}}</ref> Una revisión del amoniacu interestelar cita les siguientes reaiciones como los principales mecanismos de disociación:<ref name=ho/>

:(1) NH<sub>3</sub> + H<sub>3</sub><sup>+</sup> → NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + H<sub>2</sub>
:(2) NH<sub>3</sub> + HCO<sup>+</sup> → NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + CO

Con cambeos constantes de 4.39×10<sup>−9</sup><ref>{{cita publicación|autor=Lininger, W.; Albritton, D. L.; Fehsenfeld, F. C.; Schmeltekopf, A. L.; Ferguson, Y. Y.|publicación= J. Chem. Phys.|volume=62|páxina=3549|añu=1975|bibcode = 1975JChPh..62.3549L |doi = 10.1063/1.430946|títulu=Flow–drift tube measurements of kinetic energy dependences of some exothermic proton transfer rate constants|númberu=9 }}</ref> y 2.2×10<sup>−9</sup>,<ref>{{cita publicación|doi=10.1016/0009-2614(77)85326-8|títulu=Reactions of CH<sup>+</sup><sub>n</sub> IONS with ammonia at 300 K|añu=1977|autor=Smith, D.|publicación=Chemical Physics Letters|volume=47|númberu=1|páxina=145|nome2=N. G.|apellíu2=Adams|bibcode = 1977CPL....47..145S }}</ref> respeutivamente. Les ecuaciones (1,2) cuerren con un cambéu de 8.8×10<sup>−9</sup> and 4.4×10<sup>−13</sup>, respeutivamente. Estos cálculos asumen el cambéu dau de constantes y bayures de [NH<sub>3</sub>]/[H<sub>2</sub>] = 10<sup>−5</sup>, [H<sub>3</sub><sup>+</sup>]/[H<sub>2</sub>] = 2×10<sup>−5</sup>, [HCO<sup>+</sup>]/[H<sub>2</sub>] = 2×10<sup>−9</sup>, y densidaes totales de n = 10⁵, típiques de fríes y trupes, nubes moleculares.<ref>{{cita publicación|autor=Wooten, A.; Bozyan, Y. P.; Garrett, D. B. |añu=1980|publicación=Astrophysical Journal|títulu=Detection of C<sub>2</sub>H in cold dark clouds|bibcode=1980ApJ...239..844W|volume=239|páxina=844|doi=10.1086/158168}}</ref> Claramente, ente estos dos reaiciones primaries, la ecuación (1) ye la reaición dominante de destrucción, con un cambéu de 10,000 ~vegaes más rápidu que la ecuación (2). Esto debe a la relativa alta bayura de H<sub>3</sub><sup>+</sup>.

==== Detección d'antenes individuales ====
Observaciones de radiu de NH<sub>3</sub> del Radiotelescopiu d'[[Effelsberg]] reveló que la llinia d'amoniacu ta dixebrada en dos componentes –un fondu ríxidu y nucleu ensin forma–. El fondu correspuende bien cola llocalización primeramente detectada de CO.<ref>{{cita publicación|autor=Wilson, T. L., Downes, D., Bieging, J. |añu=1979|publicación= AAp|volume= 71|páxina= 275 |bibcode=1979A&A....71..275W|títulu=Ammonia in Orion|apellíu2=Downes|last3=Bieging}}</ref>El telescopiu 25&nbsp;m Chilbolton n'[[Inglaterra]] detectó señales de radio de amoníano en rexones H II, HNH<sub>2</sub>O, oxetos H-H y otros oxetos acomuñaos coles formación d'estrelles. Una comparanza cola line d'emisión indica que velocidaes aturbolinaes o sistemátiques nun amonten nel centru del nucleu de les nubes moleculares<ref>{{cita publicación|autor=MacDonald, G. H., Little, L. T., Brown, A. T., Riley, P. W., Matheson, D. N., Felli, M. |añu=1981|publicación= MNRAS|volume= 195|páxina= 387 |bibcode=1981MNRAS.195..387M|títulu=Detection of new ammonia sources|apellíu2=Little|last3=Brown|last4=Riley|last5=Matheson|last6=Felli}}</ref>

La radiación de microondes del amoniacu foi reparada en diversos oxetos galácticos incluyendo W3(OH), [[Orión (constelación)]], W43, W51, y cinco fuentes nel centru galácticu. L'alta detección del cambéu indica que ye una molécula común nel mediu interestelar y que les rexones d'alta densidá son comunes na galaxa<ref>{{cita publicación|autor=Morris, M., Zuckerman, B., Palmer, P., Turner, B. Y. |añu=1973|publicación= APJ|volume= 186|páxina= 501 |bibcode=1973ApJ...186..501M|doi=10.1086/152515|títulu=Interstellar ammonia}}</ref>

==== Estudios Interferométricos ====
Observaciones [[Very Large Array|VLA]] en siete rexones con fluxos d'alta velocidá gaseosos revelaron condensaciones de menos de 0.1&nbsp;[[Parse|pc]] en L1551, S140 y [[Cefeo (constelación)|Cefeo]]. Tres condensaciones individuales fueron detectaes en Cefeo, una d'elles yera una figura bien mindada. Pueden xugar un rol importante en crear fluexos bipolares na rexón.<ref>{{cita publicación|autor=Torrelles, J. M., Ho, P. T. P., Rodriguez, L. F., Cantar, J. |añu=1985|publicación= APJ|volume= 288|páxina= 595 |bibcode=1985ApJ...288..595T|doi=10.1086/162825|títulu=VLA observations of ammonia and continuum in regions with high-velocity gaseous outflows}}</ref>

Amoniacu extragaláctico foi imaxináu usando VLA en [[IC 342]]. La temperatura del gas caliente ta enriba de los 70&nbsp;K, lo cual foi inferíu de les llinies del radiu d'amoniacu y paez tar acomuñáu con porciones más internes de la barra nuclear vista en CO.<ref>{{cita publicación|autor=Ho, P. T. P., Martin, R. N.,Turner, J. L., Jackson, J. M. |añu=1990|publicación= APJL|volume= 355|páxina= L19 |bibcode=1990ApJ...355L..19H|doi=10.1086/185728|títulu=VLA imaging of extragalactic ammonia – Hot gas in the nucleus of IC 342}}</ref> NH<sub>3</sub> foi tamién monitoreada por VLA escontra la muestra de cuatro rexones galáctiques ultracompactadas HII: G9.62+0.19, G10.47+0.03, G29.96−0.02, y G31.41+0.31. Basándose en diagnósticos de temperatura y densidá, conclúyese que polo xeneral que tales cúmulos son probablemente los llugares de formación d'estrella nuna fase evolutiva temprana antes del desarrollu d'una rexón HII ultracompacta.<ref>{{cita publicación|autor=Cesaroni, R., Churchwell, Y., Hofner, P., Walmsley, C. M., Kurtz, S. |añu=1994|publicación= AAP|volume= 288|páxina= 903 |bibcode=1994A&A...288..903C|títulu=Hot ammonia toward compact HII regions|apellíu2=Churchwell|last3=Hofner|last4=Walmsley|last5=Kurtz}}</ref>

==== Detecciones a infrarroxu ====
Absorciones a 2.91 micrómetros d'amoniacu sólido fueron grabaos de granos interestelares nel Oxetu Becklin-Neugebauer y probablemente en NGC 2264-DIR. Esta detección ayudó a esplicar la forma física de los primeramente pocu entendíos llinies d'absorción de xelu.<ref>{{cita publicación|autor=Knacke, R. F., McCorkle, S., Puetter, R. C., Erickson, Y. F., Kraetschmer, W. |añu=1982|publicación= APJ|volume= 260|páxina= 141|bibcode=1982ApJ...260..141K|doi=10.1086/160241|títulu=Observation of interstellar ammonia ice}}</ref>

Un espectru del aniellu de Xúpiter foi llográu del observatoriu Kuiper Airborne, cubriendo los 100 a 300&nbsp;cm<sup>−1</sup> del rangu d'espectru. Analís del espectru aprove información de propiedaes globales d'amoniacu en gas y la neblina de xelu d'amoniacu.<ref>{{cita publicación|autor=Orton, G. S., Aumann, H. H., Martonchik, J. V., Appleby, J. F. |añu=1982|publicación= Icarus|volume= 52|númberu=1|páxina= 81 |bibcode=1982Icar...52...81O|doi=10.1016/0019-1035(82)90170-1|títulu=Airborne spectroscopy of Jupiter in the 100- to 300-cm<sup>−1</sup> region: Global properties of ammonia gas and ice haze}}</ref>

Un total de 149 posiciones de nubes negres fueron revisaes pa evidencia de "nucleos trupos" usando la inversión de llinia de (J,K) = (1,1) deNH<sub>3</sub>. Polo xeneral, los nucleos nun tienen figura d'esfera, con radios rondando ente 1.1 a 4.4. Tamién s'atopó que nucleos con estrelles tienen llinies más amplies que nucleos ensin estrelles.<ref>{{cita publicación|autor=Benson, P. J., Myers, P. |añu=1989|publicación= APJS|volume= 71|páxina= 89 |bibcode=1989ApJS...71...89B|doi=10.1086/191365|títulu=A survey for dense cores in dark clouds}}</ref>

L'amoniacu detectóse tamién en Nebula de Draco y nun una o quiciabes dos nubes moleculares, que tán acomuñaes col [[cirrus]] infrarroxu.<ref>{{cita publicación|autor=Mebold, O., Heithausen, A., Reif, K.|añu= 1987|publicación= AAP|volume= 180|páxina= 213|bibcode=1987A&A...180..213M|títulu=Ammonia in the galactic halo and the infrared cirrus|apellíu2=Heithausen|last3=Reif}}</ref>

==== Observaciones de Nubes Escures Cercanes ====
Banciando y aguiyando una emisión con una emisión bonal, ye posible construyir una rellación ente les temperatura d'escitación y la densidá. Más sicasí, dende los niveles transitorios del amoniacu, puede averase a un nivel 2 nun sistema de baxes temperatures, esti cálculu ye senciellu. Esta premisa puede ser aplicada a nubes negres, rexones que s'abarrunta tienen desaxeradamente baxes temperatures y posibles sitios pa la futura formación d'estrelles. Detecciones d'amoniacu en nubes negres amuesa llinies estreches —indicando que non solo son baxes temperatures, pero tamién un nivel baxu de turbulencia na nube–. La llinia de cálculos del radiu aprove una midida de la temperatura de la nube que ye independiente de previes observaciones de CO. Les observaciones del amoniacu fueron consistentes coles midíes de CO de rotación de temperatures de 10&nbsp;K. ~Con esto, les densidaes pueden ser determinaes, y fueron calculaes nun rangu d'ente 10⁴ y 10⁵ cm<sup>−3</sup> en nubes negres. Trazando'l mapa de NH<sub>3</sub>, conclúyese que tien midíes cotidianes de les nubes de 0.1&nbsp;[[Parsec|pc]] y mases cercanes a una masa solu. Estos sitios fríos con nucleos trupos son sitios onde se va formar una estrella.

==== Rexones UC HII ====
[[Rexones H II|Rexones HII]] ultra amaceraes tán ente los meyores trazadores de formación d'estrelles de gran masa. EL material trupo alredor de rexones UCHII ye primariamente molecular. Dende un completu estudiu de formación d'estrelles masives, necesariamente arreya la nube d'onde se formó la estrella, l'amoniacu ye una ferramienta invaluable pa entender esti material molecular qu'arrodia. Puesto que esti material molecular pue ser resueltu espacialmente, ye posible constreñir los recursos de calor/ionizantes, temperatures, mases y tamañu de les rexones. Los componentes de la velocidá Doppler movida dexa la separación de distintes rexones de gas molecular que puede trazar fluxos y nucleos calientes aniciaos de la formación d'estrelles.

==== Detección extragaláutica ====
L'amoniacu foi detectáu en galaxes esternes, y por simultáneamente midir varies llinies, ye posible direutamente midir la temperatura del gas nestes galaxes. Les llinies del radiu impliquen que les temperatures son calientes (~ 50 K), aniciaes de nubes trupes con tamaños de decenes de pc. Esta imaxe ye consistente cola imaxe de nuesa [[Vía Láctea]]—nucleos moleculares mestos y calientes fórmense alredor d'estrelles que se tán formando encuallaes en nubes con material molecular na escala de dellos cientos de pc (nubes moleculares xigantes).

== Notes ==
{{llistaref|3}}

== Referencies ==
* {{cita web |títulu=Aqua Ammonia |url=http://www.airgasspecialtyproducts.com/Libraries/Aqua_Ammonia_Technical_Data_Manual/Physical_Properties.sflb.ashx |editorial=airgasspecialtyproducts.com |fechaaccesu=28 de payares de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101119084300/http://airgasspecialtyproducts.com/Libraries/Aqua_Ammonia_Technical_Data_Manual/Physical_Properties.sflb.ashx |fechaarchivu=19 de payares de 2010 |deadurl=no }}

;Attribution
* {{Cita Enciclopedia Británica|Ammonia}}

== Bibliografía ==
* {{cita llibru|editor =Bretherick, L.|títulu=Hazards in the Chemical Laboratory|edición = 4th|allugamientu =London|editorial=Royal Society of Chemistry|añu=1986|isbn=0-85186-489-9|oclc =16985764}}

== Enllaces esternos ==
{{Commons category}}
* [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0414.htm International Chemical Safety Card 0414] (anhydrous ammonia), ilo.org.
* [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0215.htm International Chemical Safety Card 0215] (aqueous solutions), ilo.org.
* {{cita web|url=http://www.inrs.fr/fichetox/ft16.html|títulu=Ammoniac et solutions aqueuses|editorial=Institut National de Recherche et de Sécurité|idioma=fr|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101211115518/http://www.inrs.fr/fichetox/ft16.html|fechaarchivu=11 d'avientu de 2010}}
* [http://www.ammoniaspills.org/ Emergency Response to Ammonia Fertilizer Releases (Spills)] for the Minnesota Department of Agriculture.ammoniaspills.org
* [http://www.cdc.gov/niosh/topics/ammonia National Institute for Occupational Safety and Health – Ammonia Page], cdc.gov
* [http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0028.html NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards - Ammonia], cdc.gov
* {{Enllaz rotu|1=ATSDR n'Español - ToxFAQs: Amoniacu. |2=http://www.atsdr.cdc.gov/es/toxfaqs/ye_tfacts126.html |date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot }} Departamentu de Salú y Servicios Humanos d'Estaos Xuníos.
* {{Enllaz rotu|1=ATSDR n'Español - Resume de Salú Pública: Amoniacu. |2=http://www.atsdr.cdc.gov/es/phs/ye_phs126.html |date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot }} Departamentu de Salú y Servicios Humanos d'Estaos Xuníos.
* [http://www.insht.es/InshtWeb/Conteníos/Documentacion/FichasTecnicas/FISQ/Ficheros/401a500/nspn0414.pdf Institutu Nacional de Seguridá ya Hixene nel Trabayu d'España:] Ficha internacional de seguridá química del amoniacu.
 









{{Tradubot|Amoníaco}}

{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Compuestos de nitróxenu]]
[[Categoría:Hidruros]]
[[Categoría:Refrigerantes]]
[[Categoría:Bases]]
[[Categoría:Metabolismu del nitróxenu]]
[[Categoría:Productos de llimpieza]]
[[Categoría:Ciencia y teunoloxía del Reinu Xuníu]]